7.09c
Երեվան
չրք, հկտ 15
Ընթերցումներս (48)
Անհատական սակաւաբանութիւն (բ)
Սակաւաբանութեան մերժելի նմուշներ են հետեւեալները, որոնք սակաւաբանութեան շարաշահութիւնն են.
--Էլիզապեթի ընտանիքը հարուստ էր, դրամատուն, հանքեր, հողեր՝ Ամերիկաներ, Ափրիկէ (Յ. Պալեան, «Ամերիկա», էջ 88):
Գոնէ էր-ին քով միջակէտ մը դրուած ըլլար:
Արդարեւ, հատուածը պէտք է կարդացուի կամ հասկցուի սա՛պէս.
--«Էլիզապէթի ընտանիքը հարուստ էր. ան ունէր դրամատուն, հանքեր ու հողեր՝ Հիւսիսային ու Հարաւային Ամերիկաներու եւ Ափրիկէի մէջ»:
--Անոնցմէ մին բազմաճիւղ էր, բնակութեան շէնքեր, գործարաններ, ճանապարհներ, կամուրջներ (անդ, էջ 60):
Նոյն նկատողութիւնը. գոնէ միջակէտ մը դրուած ըլլար էր-ին քով:
Գիրքին բովանդակութենէն կը դատենք, որ այս հատուածը կ’ակնարկէ ճարտարապետական բազմաճիւղ ընկերութեան մը, որ կը կառուցէ շէնքեր, գործարաններ, ճանապարհներ ու կամուրջներ:
Եւ վերջապէս.
--Ադրպեջանական զինուժի կողմից ձեռնարկուել են ութ հետախուզական փորձեր, որոնք ժամանակին հաւաստանշուել են եւ կորուստներ կրելով յետ են շպրտուել» («Հետք.ամ», 21-1-15):
Սա կը ձեւացնէ համաստորադասական բարդ նախադասութիւն մը, որուն երկու ստորադաս բաղադրիչները ունին նոյն յարաբերեալը՝ փորձեր, եւ ճիշտ այստեղ է անհեթեթութիւնը. եթէ փորձերը կարելի է հաւաստանշել, ապա կարելի չէ «յետ շպրտել». յետ կը շպրտենք այդ փորձերը կատարող անձերը, որոնց ոչ մէկ ակնարկութիւն կայ, ուրեմն մոռցուած անդամ(ներ) կայ նախադասութեան մէջ. վերականգնենք զայն.
--«Ադրբեջանական զինուժի կողմից ձեռնարկուել են ութ հետախուզական փորձեր, որոնք ժամանակին հաւաստանշուել են եւ որոնց ձեռնարկողները յետ են շպրտուել»:
Նաեւ՝
--Իրան հրաժարեցաւ խզելէ կամ գոնէ նուազեցնելէ Սէուտական Արաբիոյ հետ դիւանագիտական յարաբերութիւններու մակարդակը»:
Ուր կարելի է, ըսենք, նուազեցնել յարաբերութեան մակարդակը, սակայն կարելի չէ զայն խզել: Ենթադրելի է, որ գրողը ի մտի ունէր հետեւեալը.
--«Իրան հրաժարեցաւ խզուելէ Սէուտական Արաբիայէն կամ նուազեցնելէ անոր հետ դիւանագիտական յարաբերութիւններու մակարդակը»:
Այլեւ՝
--Անոնց քեռիները արեւելեան փչողական գործիքներէն կաւալ, զուռնա եւ սազ կը նուագէին:
Համադասուած երեք նուագարաններէն առաջին երկուքը փչողական են, այո, սակայն սազը փչողական չէ, այլ լարային է: Ուրեմն պարտինք սրբագրել.
--«Անոնց քեռիները արեւելեան փչողական գործիքներէն կաւալ ու զուռնա եւ լարային գործիք մը՝ սազ կը նուագէին»:
Սակաւաբանութեան ուրոյն ենթատեսակ մը կը կազմեն այն կառոյցները, որոնց մէջ դերանունը կամ որեւէ փոխանուն զուրկ է անհրաժեշտ յղումէ: Ծանօթ իրողութիւն է, որ դերանուն մը կամ փոխանուն մը ըստ ինքեան իմաստ չունի. օրինակ՝ «Ան արագ կը վազէ»... ո՞վ է վազողը,− ոչ ոք գիտէ: Այսպէս է, քանի չկայ նախապէս յիշուած գոյական մը կամ վազելու ատակ առարկայ մը, որպէսզի ան-ը յղենք այդ առարկային. օրինակ՝ «Այս ձին կայտառ է, ան արագ կը վազէ»,− այս վերջին կիրարկութեամբ արդէն գիտենք, որ վազողը ձին է: Եւ կամ՝ «Ես նախընտրեցի կարմիրը»,− կարմիր ի՞նչը: Զանազան պատճառներով՝ ահա այս յղումը,− որքան ալ ան ներկայ ըլլայ ենթակային գիտակցութեան մէջ,− կը բացակայի խօսողի կամ գրողի շարադրանքէն՝ պատճառելով զանազան շփոթ ու երկդիմի ընկալումներ:
Օրինակ՝
--«Ամբողջ օրը անցուցինք ծովուն վրայ՝ առանց մէկ հատ իսկ որսալու»,− մէկ հատ ի՞նչ:
«Ամբողջ օրը անցուցինք ծովուն վրայ՝ փորձելով որսալ քանի մը ձուկ, սակայն ոչ մէկ հատ որսացինք»:
--«Հանրութիւնը կը մաղթէ ունենալ պարկեշտ գործիչներ, բայց ան գործիչներու առաքինութիւնը չէ եղած միշտ»:’
Ան՝ ո՞վ կամ ի՞նչը,－ չենք գիտեր, ծանօթ չէ, որովհետեւ թերի խօսք մըն է այս:
«Հանրութիւնը կը մաղթէ ունենալ պարկեշտ գործիչներ, բայց պարկեշտութիւնը գործիչներու առաքինութիւնը չէ եղած միշտ»:
--Ան ամբողջ կեանքը գրեց, սակայն անոնցմէ ոչ մէկը արժանացաւ հրատարակութեան»:
Ի՞նչն է հրատարակութեան չարժանացողը,－ չենք գիտեր:
«Ան ամբողջ կեանքը գրեց, սակայն անոր գրութիւններէն ոչ մէկը արժանա-ցաւ հրատարակութեան»:
--Վաճառորդը ցոյց տուաւ այնպիսիները, որոնք մեր քսակին չէին պատ-շաճեր»:
Ի՞նչը կամ ինչպիսինե՞րը չէին պատշաճեր:
«Վաճառորդը ցոյց տուաւ այնպիսի կառքեր, որոնք մեր քսակին չէին պատշաճեր»:
--Բարեկամութիւնը լաւ բան է, որովհետեւ կրնաս միշտ պէտք ունենալ անոնց»:
Որո՞ւ:
«Բարեկամութիւնը լաւ բան է, որովհետեւ կրնաս միշտ պէտք ունենալ բարեկամներու:
Արմենակ Եղիայեան
armenag@gmaul.com
