21.09c
Երեվան
շբթ, հլս 27
Լամարթին՝ Լիճը (2)
Լամարթինի այս գլուխ-գործոցին մէկ յաջող թարգ-մանութիւնը կը պարտինք բանաստեղծ Արամ Արմանին, բուն անունով Սուրէն Պասմաճեան, որ կրցած է պահել բնագրին ամբողջ քնարականութիւնն ու քնքշութիւնը:
Արամ Արման
Ծնած է Աղեքսանտրէթի գաւառը՝ 1923-ին:
1946-ին հայրենադարձուած է, ապա գաղթած Միացեալ Նահանգներ, ուր մահացած է 1994-ին:
=============
Դէպի ափեր նորանոր այսպէս քշուած առյաւէտ,
Գիշերուան մէջ անվախճան տարուած անդարձ ու հեռու,
Պիտի երբեք չկրնա՞նք ովկիանին վրայ դարերու
Նետել խարիսխ օր մը գէթ:
0 ՜ լիճ, հազիւ վերջացաւ տարին, եւ ես, տե՛ս, հիմա
Ալիքներուն մօտ սիրուած, ուր պիտի գար ան նորէն,
Կու գամ նստիլ միս-մինակ այս նոյն քարին, որուն վրայ
Տեսար նստիլը իրեն:
Կը գոռայիր դուն այսպէս խարակներուն տակ այս մութ՝
Փշրուելով այսպէս միշտ անոնց կողին պատառուն,
Կը նետէր հովը այսպէս փրփուրը քու ջուրերուդ
Իր պաշտելի՛ ոտքերուն:
Երեկոյ մը, կը յիշե՞ս, կը նաւէինք մենք լռին,
Ու կը լսուէր քիչ հեուն՝ ջուրին վրայ, երկնի տակ,
Ճողփիւնը լոկ թիերու, որ համաչափ կ’իջնէին
Ալիքներուդ ներդաշնակ:
Յանկարծ շեշտեր դեո անյայտ ու անծանօթ՝ աշխարհին,
Արթնցուցին արձագանգն իրենց՝ դիւթուած ափին վրայ,
Եղաւ ալիքն ուշադիր, եւ ձայնն այնքա՛ն թանկագին
Ըսաւ բաոերն այս ահա.
«Ո՛վ ժամանակ, սանձէ ճախրդ, եւ դուք, պահե՜ր հմայուն,
Կանգնեցուցէ՛ք վազքը ձեր,
Թոյլ տուէք մեզ ըմբոշխնել մեր լաւագոյն օրերուն
Կախարդա՜նքը վաղամեո:
«Երկրիս վրայ դժբախտներ բազում ձեզի՛ կ’աղերսեն,
Անո՜նց համար սահեցէք,
Օրերուն հետ անոնց դուք տարէք վիշտերն ալ ամէն,
Երջանիկները մոռցէ ՜ք։
«Բայց ես ի զուր կը տենչամ յաւերժացումն այս պահուն,−
Ժամանակը կը փախչի,
Ես կ’ըսեմ այս գիշերուան՝ “Սահէ դանդա՜ղ”,— բայց առտուն
Կը ցրուէ ցայգն երազի։
«Ուստի սիրենք, սիրե՛նք մենք եւ ժամերէն խուսափուկ
Փութա՛նք, վայե՛լքը խլենք,
Մարդը չունի երբեք կայք, եւ ժամանակը՝ ափունք,
Կը սահի ան, կ’անցնի՜նք մենք...:
«Ո՛վ նախանձոտ ժամանակ, րոպէներն այս արբեցման,
Ուր սէրը մեզ կ’ողողէ երանութեամբ հեշտալի,
Կարելի՞ է, որ մեզմէ նոյնքան արագ հեռանան,
Որքան օրերն արցունքի։
«Էհ ի՜նչ, պիտի չկրնա՞նք թողուլ գէթ հետք մը այստեղ,
Ի՜նչ, յաւիտեա՞ն հեռանալ, ի՜նչ, կորսուի՞լ լիովին,
Ո՛վ ժամանակ, քու տուած պահերդ, որ դուն կը ջնջես,
Պիտի մեզ ա՛լ չտրուի՞ն։
«Յաւերժութի՚՛ն, մե՛ծ ունայն, անցեա՛լ, մթի՜ն անդունդներ,
Ի՞նչ կ’ընէք դուք օրերն այն, որ կը կլանէք անաղմուկ,
Ըսէ՛ք, մեզ տա՞ք պիտի ետ զմայլանքներն այն վսեմ,
Զորս կը խլէք մեգմէ դուք:
«Ո՛վ լիճ, ժայռե՛ր անբարբառ, քարայր, անտա՛ռ սաղարթուն,
Դուք , որ անմահ էք, կրնաք վերածնիլ յաւիտեան,
Պահեցէ՛ք այս գիշերէն, պահէ՛, ով մե՜ծ բնութիւն,
Գէթ յիշատակ մը միայն։
«Թո՛ղ ան մնայ անդորրիդ, փոթորկի՛դ մէջ թող մնայ
Եւ տեսքին մէջ , աղուո՜ր լիճ , բլրակներուդ տարփագին,
Նոճիներուն մէջ տխուր ու ժայռերուն մէջ անաճ,
Որ ջուրերուդ կը հակին։
«Թո՛ղ ան մնայ սիւքին մէջ, որ կը դողայ ու կ’անցնի,
Ձայներուն մէջ ափերուդ՝ անդրադարձուած ափերէդ,
Եւ այն աստղին, որ իր մեղմ գոլգլանքովը գաղտնի
Կ’արծաթէ դէմքըդ յաւէտ։
«Թո՛դ հովը, որ կը թրթռայ, եղէգը, որ կը հեծէ,
Թո՛ղ հոտաւէտ միջոցիդ բոյրերը քաղցր ու հեշտին,
Ամէն ինչ, որ կը լսենք, կը տեսնենք ու կը շնչենք,
Ըսեն. “Անոնք սիրեցի՜ն”»:
Պուրժէի լիճէն տեսարան մը
Էլվիր՝ Ժիւլի Շառլ
«Լամարթինի քարայր»-ը
Արմենակ Եղիայեան
