15.09c
Երեվան
շբթ, ապր 20
Ինչ յիշողութիւններ կու գան մարդուս մտքին մէջ, երբ սովորական համարուած սեղանի մը շուրջ նստելով իր օրուան հացը կը բաժնէ հարազատներուն հետ։ Տարբեր առիթներով երբ խօսակցութեան նիւթը օրուայ ճաշատեսակը կը դառնայ, շատեր նոյնիսկ անհեթեթ կը համարեն այդ մասին խօսակցութիւնները։
Խորքին մէջ, սակայն, ուտելու «արարողութիւնը» սոսկ դատարկ ստամոքս մը լեցնելու միտուած գործողութիւն մը չէ։ Առնուազն մեզի՝ արեւելքցիներուս համար այդպէս է։ Հացը բաժնելու արարողութիւնը, այդ հացին վրայ կտոր մը ճերմակ պանիր դնելու արարքը, յետոյ յիշելը, որ այս կամ այն բարեկամը ի՛նչ տեսակի պանիր կը սիրէ ճաշակել. այդ ալ մեր մեծ պատմութեան, մեր կեանքին ու մեր կենցաղին մաս կը կազմէ։
Գուցէ շատեր պիտի համարեն, որ նիւթը շատ փոքրացուցի, սակայն մեծ ու խորքային մօտեցումները նոյն այդ փոքր ժամադրութիւններէն ընթացք կ՚առնեն։
Ո՞ւր եղաւ ձեր սիրելիին հետ առաջին ժամադրութիւնը, ո՞ր կամարին տակ դուն եւ սիրելիդ իրարու ձեռք բռնեցիք եւ ի վերջոյ ինչքա՞ն երկա՜ր թուաց այն ճանապարհը, որով միասին անցաք՝ հասնելու համար երդիքի մը տակ կտոր մը հաց ու պանիր բաժնելու։ Գուցէ այդ սեղանին վրայ հաց ու պանիր անգամ չկար, կային աւելի «բարդ» կերակուրներ, գուցէ աւելի սուղնոց խորտիկներ, համադամ աղանդեր կամ նոյնիսկ ամենաթանկ համարուած գինիի շիշ մը, բայց այդ բոլորը երկրորդական են…։
Յիշողութիւնը եւ պահուն գագաթնակէտը՝ իրարու հետ հաց բաժնելու արարողութիւնն էր, որուն մասին ալ ցայսօր խոստովանութիւնը կը շարունակուի ու ամենակարեւորը՝ այդ կտոր մը հաց ու պանիրին ընդմէջէն սկսած սէրը կը շարունակէ յորդիլ…։ Սա, անշուշտ, ներանձնական սպասումներու, զգացումներու, փոխադարձ կապուածութեան մը մասին վկայող սէր մըն է, որուն մէջ կու գան ու կը միախառնուին այլ մակարդակի ամէն տեսակի զգացումներ։
Տեղի հարցը, տան զգացումը, անցեալը եւ մեզմէ առյաւէտ հեռացած սիրելիներու յիշատակը ապրեցնելու ու անոնց վառ ժպիտները դարձեալ սեղանին բերելու ճիգերը նոյնպէս մաս կը կազմեն այն արարողութեան, որուն մենք յաճախ «ընտանեկան ճաշ» խորագիրը կու տանք՝ առանց ուրանալու, որ այդ նոյն փոքրիկ ու յաճախ ալ ներանձնական պահերուն մէջ կան շատ աւելի տարողունակ ու մեծ սպասումներ։ Այդ սպասումները մեր հաւաքական ճիգերուն, մեր մեծ ու փոքր երազներուն, պայքարներուն, ցաւին, յաղթանակներուն ու մանաւանդ՝ ճակատագրին ու այդ ճակատագիրը չլքելուն հետ կապ ունին։ Այլ խօսքով՝ ուտելիքները մաս կը կազմեն այն անցեալին, որմէ մենք յաճախ մեր ձեռքերը լուալ կը փորձենք, կամ այն տեղերուն, որոնք այսօր արդէն չկան մեր իսկ որոշումով, մեր փափաքով եւ մեր ու մեր ճակատագրին միջեւ եղած լաւ ու վատ յարաբերութիւններով։ Գուցէ այդ պատճառով է նաեւ, որ հեռաւոր ամերիկաներուն մէջ մեր հայրենակիցներէն շատեր այս «ուտելիքի պատմութիւն»ը, «ընտանեկան ճաշ»երու մեծ սեղանը կը բանան բոլորին առջեւ՝ ցոյց տալու համար այն հին սէրն ու վաղեմի կապուածութիւնը, որ երբեք չէ լքած զիրենք։
Կարօտի եւ որոնումներու մեծ պաշարներուն մէջ ուտելիքը, սեղանի վրայ կտոր մը հաց ու պանիր բաժնելու «արուեստը» սոսկ ուտելու արարք մը չէ, այլ ունի անցեալի, կապուածութեան, ինքնութեան եւ հարազատութեան հետ անմիջական կապեր եւ այդ ճանապարհով ալ տարբեր հայրենակիցներ կը փորձեն իրենց սէրն ու կարօտը դիմացինին հետ բաժնել։ Գուցէ ճակատագիր մը որոնել կամ բախտակից մը գտնել, որպէսզի հացն ու սեղանը դառնան աւելի գեղեցիկ ու պահը դառնայ աւելի տիրական…։
