• 298
• 13/01/2024

Հայերէնը կը զուարճանայ (150)

  Հայերէնը կը զուարճանայ (150

1.Ուշադրութի՛ւն ծուղակին

Փութին ու Ռայիսի պիտի քննարկեն  յարաբերութիւններու զարգացումը, ներառեալ տնտեսական ոլորտներուն մէջ («Ազդակ», 6/12/23, էջ 4):

--Մենք այլ նախագիծեր ունինք, ներառեալ ճարտարագիտական ոլորտին մէջ (անդ, էջ 1):

                                                                 *   *   *

Ներառեալ-ը ներառել բայի գրաբարաձեւ մէկ դերբայն է` յարակատարը:

Աշարհաբարի մէջ ունի չորս նշանակութիւն՝ ներառած, ներառելով, ներառուած, ներառուելով: Տեղին համեմատ կը նշամակէ նաեւ՝ ներառող եւ ներառուող:

Եթէ փորձենք  որոշել, թէ մէջբերուած օրինակներուն մէջ այս չորս նշանակու-թիւններէն ո՛ր մէկն է յարմարագոյնը, ապա պիտի նկատենք, որ ասոնցմէ գոնէ երեքը աւելի կամ  պակաս յարմար են:

Այսպէս՝

--Մենք այլ նախագիծեր ունինք, ներառած ճարտարագիտական ոլորտը:

--Մենք այլ նախագիծեր ունինք, ներառելով ճարտարագիտական ոլորտը:

--Մենք այլ նախագիծեր ունինք, ներառուած ճարտարագիտական ոլորտը:

Ի՞նչ կը նկատենք:

Կը նկատենք շատ կարեւոր երեւոյթ մը. ո՛ր թարգմանութիւնն ալ տանք ներառեալ-ին, ապա ոլորտը կը դրուի անփոփոխ. սա աշխարհաբարի ուղղական-հայցական հոլով ըսուածն է:

Գրաբարը չինարէն չէ, ան ալ հայերէն է, եւ ուրեմն ան ալ ներառեալ-ին հետ պարտի ըսել ու գրել ոլորտը  կամ ոլորտները:

Եւ ո՛չ՝ ոլորտին մէջ կամ ոլորտներուն մէջ:

Ասոնք երկուքը... ահա չինարէն են, եւ արեւմտահայը ընդհանրապէս ներառեալ-ը կը կիրարկէ չինացիի պէս՝ առանց հայագիտութեան դափնեպսակը մէկուն զիջելու: 

Արեւելահայը օրին աւելի ճիշդ կը կիրարկէր ներառեալ-ը. անկախութիւնը, շատ մը բաներու կողքին, խախտեց ասոր ճիշդ կիրակութիւնն ալ, վկայ՝  հայրենի   ԶԼՄ-ները, որոնք զիրար կը գերազանցեն՝ առանց հրեայի ու հեթանոսի խտրութեան:

Եզրակացութիւն

Ուրեմն ներառեալ-ին կից միշտ անփոփո ՛խ կիրարկել  անոր բնորոշած բառը,  որ իր  քերականական  խնդիրն է: Եւ այս՝ անկախ  նախադասութեան այլ հոլով ունեցող խնդիրներէն. օրինակ՝

--Մենք կը հպարտանանք Թորոսով ու Մարկոսով, նեարառեալ Կիրակոսը:

--Դիմեցինք Թորոսին ու Մարկոսին, ներառեալ Կիրակոսը:

--Հրաժարեցաւ Թորոսէն ու Մարկոսէն,  ներառեալ Կիրակոսը: 

                                                              *   *   * 

Կը շարունակեմ անոնց համար, որոնք կը ձգտին  քիչ մը աւելի առաջ երթալ:

Ինչպէս նկատեցիք, ներառեալ դերբայը աշխարհաբար թարգմանեցինք թէ՛ ներգործաբար՝  ներառած, թէ՛ կրաւորաբար՝ ներառուած:

Ասոնց առաջինը քերականօրէն կը պահանջէ հայցական հոլով խնդիր, իսկ երկրորդը՝ ուղղական հոլով խնդիր:

Քանի որ գոյականին ուղղականն ու հայցականը  նոյնն են, ապա  հաւասարա-պէս կը գրենք ոլորտը, որ իրօք թէ՛ ուղղական է, թէ՛ հայցական: Ուրեմն գոյական խնդիրի պարագային երկբայելու  կարիք ու վախ  չունինք:

Սակայն խնդիրը կրնայ ըլլալ անձնական դերանուն մը, որուն ուղղականն ու հայցականը  տարբեր են՝ ես/զիս, դուն/քեզ, ինք/զինք, ան/զայն,  մենք/մեզ, դուք/ձեզ, իրենք/զիրենք, անոնք/զանոնք:

Ինչպէ՞ս որոշել, ինչպէ՞ս ընտրել, ո՞ր մէկը ընտրել:

ա) Ներգործական՝ ներառեալ/ներառած

Երբ, ուրեմն, ներառեալ-ը մտածուած է ներգործաբար, պարտաւոր ենք կիրարկելու հայցական հոլով դերանուն խնդիր. օրինակ՝

--Բոլորը հրաւիրեցին տօնահանդէսի, ներառեալ/ներառած զիս:

--Խուսափեցան իրենց բոլոր ծանօթներէն, ներառեալ/ներառելով քեզ:

Հաւանաբար այս վերջին օրինակին առթիւ զօրաւոր հակում  ունիք ըսելու՝  քեզմէ: Սակայն անհեթեթ է ըսել քեզմէ. Ճիշդ ինչպէս որ չեմ կրնար աշխարհաբար ըսել   «ներառելով քեզմէ», այնպէս ալ թոյլատրելի չէ ըսել «ներառեալ քեզմէ», քանի ներառեալ եւ ներառելով համարժէք են: 

բ)Կրաւորական՝ ներառեալ/ներառուած

Իսկ երբ ներառեալ-ը  մտածուած է  կրաւորապէս,  պարտաւոր ենք կիրարկելու  ուղղական հոլով  դերանուն խնդիր. օրինակ՝

--Բոլորը հրաւիրուեցան տօնահանդէսի, ներառեալ/ ներառուած ես:

--Բոլոր դիմորդները  նկատի պիտի առնուին, ներառեալ/ներառուած դուն:

Յետագրութիւն

Ինչո՞ւ սխալ կը կիրարկուի ներառեալ-ը:

Այսինքն՝  այս դերբային խնդիրը:

Սխալ կը կիրարկուի, որովհետեւ ներառեալ-ը գրաբար կառոյց է, եւ աշխարհաբարեան մտածողութիւն ունեցողին համար,− իմա՝ արդի հայութեան բացարձակ մեծամասնութեան,− ան այլեւս թելադրական չէ, եւ արդի հայը  զայն կ’ընկալէ համադասական շաղկապի մը պէս եւ ներառեալ-ի խնդիրին կու տայ   ափեղ-ցփեղ ձեւաւորում մը, ինչպէս է պարագան թիւ 1-ի մէջ բերուած բնագրային օրինակներուն:  Ի՞նչ ընել:

Ամէն բանէ առաջ  ցուցաբերել սորվելու պարկեշտ ու անկեղծ  ճիգ մը:

Երկրորդ՝ ամէն առթիւ ներառեալ-ը մտովի թարգմանել աշխարհաբարի եւ ուշադրութիւն ընել, թէ ձեր գրածը հա՞շտ է աշարհաբարեան  ձեւին:

Երրորդ՝ հրաժարիլ գրաբարեան ձեւէն եւ կիրարկել աշխարհաբարեան  համարժէքը. այս կը հանդիսանայ սխալները կանխելու լաւագոյն միջոցը:

  Մրցոյթ 147.

***Ո՞ր մէկը կ’ընտրես դուն.

---Մենք պէտք չէ յուսահատինք:    

***Վերաշարադրէ՛ հետեւեալը.

---Ռուսիոյ  օգտագործած անօդաչու սարքերու մեծ մասը  Իրանի արտադրու-թիւն է:

(Իրան արտադրած է Ռուսիոյ օգտագործած անօդաչու սարքերու մեծ մասը)

***Ջնջէ՛ աւելորդաբանութիւնները.

--Կ’ակնկալուի տնտեսական համագործակցութեան  շարք մը  փաստաթուղթերու ստորագրումը:

--Թուրքիոյ մէջ տեղի ունեցած ահաբեկչական  ձախող փորձի հետաքննութեան ծիրէն ներս  ձերբակալուած են տասնեակ մը լրագրողներ:

--Իսրայէլի մէջ մտահոգութիւններ կան,  թէ  Համասի զինեալները  Գազայի մէջ մնան:

Ճիշդ պատասխանած են՝ Լիւսի Տէօքմեճեան (8), Շաքէ Մանկասարեան-Գրոկան(8), Յովիկ Աթոքեան (7), Ցոլակ Ապտալեան (6), Գէորգ Եազըճեան(9), Համբարձում Յարթունեան (8), Վարդի Դանիէլեան (8), Վահէ Աբէլեան (8), Պերճ Տէր Սահակեան (6), Եփրեմ Թոքճեան ( 10), Դանիէլ Թիւֆենքճեան (8), Մարք Շիրին (6):

Մրցոյթ148.

***Կէտերը փոխարինել իրեն կամ անոր դերանուններէն մէկով.    . 

---Թորոս այցելեց Մարկոսի, . . . . . ընկերացաւ տասնամեայ մանչը:

---Թորոս հանդիպեցաւ Մարկոսի՝ . . . . . կ’ընկերանար անծանօթ մարդ մը:

***Վերաշարադրէ՛ հետեւեալները.

---Փլուզումի հետեւանքները տարուան կէսին իրենք զիրենք զգացնել տուին:

---Այս երկու տեսակի խնդիրները իրարու հետ անքակտելիօրէն կապուած են:

***Ո՞ր շարադասութիւնը աւելի  հայեցի ու տպաւորիչ կը գտնես.

---Որպէսզի յիշելով մեր հերոսները՝ վերանորոգ կեանքով ապրինք:

    Որպէսզի յիշելով մեր հերոսները՝ ապրինք վերանորոգ կեանքով: 

Արմենակ Եղիայեան

Միացիր մեզ Տելեգրամում

Սեղմել այստեղ

Միացիր մեզ Յութուբում

Սեղմել այստեղ

Միացիր մեզ Տելեգրամում

Միացիր մեզ Յութուբում

Կիսվել