• 166
• 17/03/2024

Ճանչնանք մեր բառերը (15)

Ի մտի ունիմ... չարաշուք կարենալ բայը, որուն, անցնոշ  երկու շաբաթներուն, յատկացուցի քանի մը յօդուած՝ կանխազգուշական ցանկերով, եւ որը, սակայն, անարգել կը շարունակէ իր «յաղթական» երթը. ամօթալի՜ երթը:

Ան է՛ր եւ կը մնա՛յ համազգային խարան մը արեւմտահայուն ճակատին:

Եւ միայն արեւմտահայը կրնար այսքան հպարտութեամբ ցուցադրել իր խարանը:

Կու տամ մեր ամբողջ պատմութիւնը աղարտող հարիւրաւոր  օրինակներէն 40-ը ՝ իրենց սրբագրութեամբ:

                                                                         *   *   *

         1. Գատըգիւղ չկրնալ երթալուն... համար (Արփիար Արփիարեան): 

          --երթալ չկրնալուն համար  կամ երթալ չկարենալուն համար

         2. Կ’ուզէ զայն ջախջախել՝ կարենալ տօնելու համար... (Սիամանթօ, «Կովկաս»):

         --տօնել կարենալու համար

         3. Մայրը մեռած է... առանց կարենալ սնուցանելու իր երախան (Երունդ Օտեան, «Ընկեր Փանջունի»,  նախաբան): 

         --սնուցանել կարենալու

         4. Ազատօրէն կարենալ խօսելու համար... (Ռուբէն Սեւակ):

         --խօսիլ կարենալու համար

         5. Գիտե՞ս ցաւը որ կայ՝ գրել ուզածը չկարենալ գրելուն մէջ (Վահէ-Վահեան):

         --գրել չկարենալուն

         6. Աղէտը չկարենալ կանխելուս համար զիս պիտի մեղադրէր (Արամ Հայկազ): 

         --կանխել չկարենալուս համար

         7. Ամբողջ ազգ մը կրնալ տեսնելու համար... (Յակոբ Օշական): 

         --տեսնել կրնալու   կամ տեսնել կարենալու

         8. Պիտի տառապինք անոնց չկրնալ իջնալնուս (Յակոբ Օշական): 

         --իջնել չկրնալնուս  կամ իջնել չկարենալնուս

         9. Մտիկ կ’ընէր՝ առանց կարենալ ձեռք մը երկարելու (Վահէ Օշական):  

         --ձեռք մը երկարել կարենալու

         10. Չունիմ բնագիրը՝ կարենալ լուծելու համար այս հանելուկը (Բենիամին Թաշեան):

         --լուծել կարենալու

         11. Մարդոց    մեծամասնութիւնը կը քնանայ կամ չկարենալ քնանալու  տառապանքը կ’ապրի (Ռոպեր  Հատտեճեան):

         --քնանալ չկարենալու

         12. Ջուրերը, դիւրաւ անցք չկրնար գտնելուն, կը պտուտկին (Յակոբ Մնձուրի):

         --գտնել չկրնալնուն  կամ գտնել չկարենալնուն

         13. Փաստաբան չկրցող եղողները՝ վաճառական կ’ըլլան, նպարավաճառ չկրցող եղողները՝ մանրավաճառ կ’ըլլան, մանրավաճառ չկրցող եղողները քահանայ կ’ըլլան (Նշան Պեշիկթաշլեան):

          --ըլլալ չկրցողները 

         14. Իր ուսերուն վրայ առաւ՝ առանց թեւերուն  մէջ կարենալ ամփոփելու (Գրիգոր Զոհրապ):

         --ամփոփել կարենալու

         15.Այդ գործը չկրցող հասկցող մէկ քանի հոգի հեղինակի համբաւ շինեցին (Գրիգոր Զոհրապ):

         --հասկնալ չկրցող

         16.Այնքան անարատօրէն  չկարենալ ապրելուն կ’ափսոսար (Երուխան):

         --ապրիլ չկարենալուն

         17. Համիտին այնչափ մեծ ճիգերով  չկրցած փճացուցած  հայ ազգը (Քասիմ): 

         --փճացնել չկրցած 

         18. Ձեռքս ետ կը քաշեմ՝ առանց կարենալ ծածկելու զարմանքս (Անդրանիկ Ծառուկեան):

          --ծածկել կարենալու

         19. Սրածուածներուն  ցաւը չկարենալ մեր տրամաբանութեան հետ հաշտեցնելէ ետք... (Պօղոս Սնապեան):

         --հաշտեցնել չկարենալէ ետք

         20. Ուրիշ մը չկարենալ սիրելու տառապանքը (Պօղոս Սնապեան):

         --սիրել չկարենալու  տառապանքը

         21. Իր պաշտելի հերոսները չկարենալ մեծարելու բռնութեան, ենթակայ մարդը չի կրնար (Պօղոս Սնապեան):

         --մեծարել չկարենալու   

         22. Ոտանաւոր չկարենալ հրատարակելու ցաւս ատով կը սփոփէի (Արշակ Չոպանեան):

         --հրատարակել չկարենալու

         23. Յիշում է՝ առանց նշանակութիւնը կարողանալ որոշելու (Հրաչեայ Աճառեան): 

         --որոշել կարողանալու

         24. Ինք անձամբ չկարենալ մեկնելով՝ իր պատուիրակները նշանակած է (Յակոբ Սիրունի):

         --մեկնիլ չկարենալով

         25. Չկարենալ ապրելու եւ չկարենալ մեռնելու պէս բան մը ուրեմն (Եդուարդ Պոյաճեան): 

         --ապրիլ չկարենալու եւ մեռնիլ չկարենալու

         26. Բանաստեղծը կը մնայ  իր ցաւին հետ հաշտ ու իր չկարենալ հասնելու ճակատագրին  գիտակ սիրահարը... Կեանքը չկարենալ ապրելու հրայրքին կը հակադրէ...» (Մինաս Թէօլէօլեան):

         --հասնիլ չկարենալու... ապրիլ չկարենալու

         27.Շատեր կը նայէին աւերածութեան վրայ՝ առանց կարենալ որոշելու... (Արամ Հայկազ):

         --որոշել կարենալու

         28. Որչափ պիտի սպասենք նոր Զոհրապ մը կարենալ ողջունելու  համար (Վազգէն Այգունի):

         --ողջունել կարենալու համար

         29. Հետագային կարենալ ըմբռնելի կերպով ընդունելու համար՝ յաջորդական բոլոր ժայթքերը (Գրիգոր Շահինեան):

         --ընդունիլ կարենալու համար

         30. Լայն պիտի բանալ կարկինը՝ կարենալ մօտենալու համար ճշմարտութեան (Երուանդ Քասունի):

         --մօտենալ կարենալու համար

         31. Ամեն մարդ վազքի մէջ է... կարենալ ձեռք բերելու համար  անթացուպ մը (Երուանդ Քասունի):

         --ձեռք բերել կարենալու

         32.Անթիքա... աղջիկը չկարենալ փրկելուն մեղքը  կ’ողբայ (Գրիգոր Պըլտեան):

         --փրկել չկարենալուն

         33. [Ն. Աղբալեան] կը խօսի... զայն չկարենալ իրագործելու վախէն (ԳրիգորՊըլտեան):

         --իրագործել չկարենալու

 34. Վկայութիւնը կը տառապի հիմնական մեղքէն  չկարենալ պարագրկելու... ամբողջութիւնը(Գրիգոր Պըլտեան):

         --պարագրկել չկարենալու

         35. Վտանգը կը սպառնայ անգամ մը եւս  չկարենալ  գաղտնիքը պահելու (Գրիգոր Պըլտեան):

         --պահել չկարենալու

         36. «Ամեն ինչ  կարենալ բացատրելու համար» (Շահան Շահնուր):

         --բացատրել կարենալու

         37. [Գրագիրը]  ձախողանք մը կը նկատէր այս պարագային  օգտակար չկրնար ըլլալը» (ԵՕ):

         --ըլլալ չկարենալը

38. Իրենց  չկրցած հասկցուցածը  հասկցնողը... (Կարո  Սասունի):

--հասկցնել չկրցածը

39. Այս չկարենալ ընելու համար, ազգը արտաքին թշնամիի պէտք չունի (Յակոբ Պալեան):

--ընել չկարենալու համար

          40. Մեր կեանքին մէջ կուտակուող խաւարը կարենալ փարատելու  համար(«Ազդակ»):

          -- փարատել կարենալու համար

                                                                           *   *   *

          Այս տխուր, այլեւ ամօթաբեր կացութեան առաջքը առնել պէտք է ըլլայ իւրաքանչիւրիս մտասեւեռումներէն  մէկը: Առ այդ թելադրելի է, որ ներկայ ցուցակը մուտք գործէ ու տեսանելի տեղ մը գրաւէ մեր բոլոր խմբագրատուներուն, դպրոցներուն, գրասենեակներուն եւ տուներուն մէջ: 

         Իմ կողմէս՝ օրը-օրին պիտի ջանամ տեղեակ պահել ընթերցողներս իւրաքանչիւր օրինազանցութեան, որ կը գործուի յընթացս:

           Եւ շնորհակալութիւն:  

Արմենակ Եղիայեան
armenag@gmail.com

Միացիր մեզ Տելեգրամում

Սեղմել այստեղ

Միացիր մեզ Յութուբում

Սեղմել այստեղ

Միացիր մեզ Տելեգրամում

Միացիր մեզ Յութուբում

Կիսուիլ