1.09c
Երեվան
կրկ, դկտ 22
Ղազախստանում կայացած ԵՏՄ գագաթաժողովում Հայաստանի, Բելառուսի, Ռուսաստանի, Ղազախստանի եւ Ղրղզստանի նախագահները Եւրասիական տնտեսական յանձնաժողովի նախագահի պաշտօնում հաստատեցին ՀՀ նախկին վարչապետ, ԱՄՆում Հայաստանի ներկայիս դեսպան Տիգրան Սարգսեանի թեկնածութիւնը: ԵՏՄի պայմանագրով այդ պաշտօնը զբաղեցւում է 4 տարի ժամկէտով: Փաստօրէն, 4 տարի շարունակ Տիգրան Սարգսեանը հանդիսանալու է այդ կազմակերպութեան «վարչապետը»:
Եթէ նկատի ունենանք, որ եկող տարուայ Փետրուարից ԵՏՄ նախագահութիւնն անցնում է Հայաստանին, ապա այդ պաշտօնում Հայաստանի ներկայացուցչի նշանակումը թւում է տրամաբանական: Սակայն ԵՏՄ նախագահութեան ստանձնման եւ ԵՏՀի նախագահի պաշտօնում նշանակում կատարելու պրոցեսները միմեանց հետ կապ չունեն: Եթէ Տիգրան Սարգսեանն սկսի աշխատել այդ պաշտօնում, ապա 2017ից նա գործելու է ԵՏՄում նախագահող նոր երկրի պարագայում, այնպէս, ինչպէս անցած տարուայ ընթացքում Ռուսաստանը ներկայացնող Վիկտոր Խրիստենկօն էր յանձնաժողովի նախագահի գործառոյթներն իրականացնում ԵՏՄում Բելառուսի նախագահութեան պայմաններում: Հետեւաբար, կոնկրետ Տիգրան Սարգսեանի թեկնածութեան հաստատումը ոչ թէ այդ կառոյցի ընթացակարգերով էր պայմանաւորուած, այլ քաղաքական որոշման հետեւանք էր:
Հարցն այն է՝ ո՞ւմն է եղել այդ որոշումը՝ Հայաստանի՞նը ի դէմս նախագահ Սերժ Սարգսեանի, թէ՝ ԵՏՄ հիմնադիր անդամ երկրներինը եւ դրանց նախագահներինը կամ նրանցից որեւէ մէկինը:
Բորովոյէում կայացած ԵՏՄ գագաթաժողովում Տիգրան Սարգսեանի թեկնածութեանը հաւանութիւն տալը Բելառուսի նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկօն հիմնաւորել էր հետեւեալ կերպ. «Նրան աջակցում է Ռուսաստանի նախագահը, նա ժամանակին աշխատել է նրա հետ: Ասում են՝ շատ փորձառու, առաջադէմ մասնագէտ է: Այդ պատճառով մենք նրան նշանակել ենք այդ յանձնաժողովի նախագահ: Եւ Փետրուարի 1ից նա կը սկսի իր աշխատանքը»: Լուկաշենկոյի այս հիմնաւորումից պարզ է դառնում, որ Տիգրան Սարգսեանի թեկնածութեանը անդամ երկրների ղեկավարները հաւանութիւն են տուել ոչ այնքան այն պատճառով, որ Սերժ Սարգսեանն է առաջադրել, այլ որ Տիգրան Սարգսեանը «վայելում է» ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի աջակցութիւնը: Այսինքն՝ եթէ Հայաստանից որեւէ մէկը պէտք է ստանձնէր այդ պաշտօնը, ապա այդ մէկը պէտք է լինէր բացառապէս Տիգրան Սարգսեանը: Հետեւաբար, տուեալ դէպքում աւելի շատ կարելի է խօսել ոչ թէ Երեւանի, այլ Կրեմլի կողմից Տիգրան Սարգսեանի նշանակման մասին:
Եւրասիական տնտեսական յանձնաժողովի նախագահն օժտուած է բացառապէս կատարողական լիազօրութիւններով: Քանի որ հիմնական քաղաքական որոշումները ԵՏՄում կայացւում են Պուտին-Լուկաշենկօ-Նազարբաեւ եռանկիւնու կողմից, ստացւում է, որ Սարգսեանն աւելի շատ հանդէս է գալու հէնց այս եռեակի կայացրած առանցքային քաղաքական որոշումները կատարողի դերում՝ ունենալով դրա վրայ ազդելու շատ չնչին հնարաւորութիւն:
Եւ, այնուամենայնիւ, դա պաշտօն է, որն ունի լուրջ քաղաքական կշիռ, որի վրայ է դրուած ԵՏՄն ներկայացնելու պարտականութիւնը, եւ որը երկրների պայմանագրային պարտաւորութիւնների կատարման կազմակերպական մակարդակում ունի հսկայական ազդեցութեան լծակներ: Այս դաշտում է, որ Տիգրան Սարգսեանը կարող է իր նոր կարգավիճակն օգտագործել կազմակերութեան ներսում Հայաստանի՝ իբրեւ սուբյեկտի, ազդեցութեան, կշռի, հեղինակութեան բարձրացման համար: Հէնց այս տեսակէտից է էական դառնում՝ ինչպէ՞ս է նա կարողանալու Հայաստանի շահերը համատեղել ԵՏՄ եռեակի եւ յատկապէս՝ ՌԴի շահերի հետ, ինչպէ՞ս է գտնելու մեխանիզմներ, որոնցով Հայաստանը վերջապէս կը սկսի վնասներ կրելու փոխարէն օգուտներ ստանալ ԵՏՄին անդամակցելուց: Դրա համար նրան անհրաժեշտ է լինելու լուծել չափազանց դժուարին մի խնդիր՝ լինել ոչ թէ Կրեմլի՝ իրեն նշանակողի «համհարզը», այլ Հայաստանի «պատուիրակը»՝ բառի բովանդակային իմաստով:
Այս հանգամանքն ունի նաեւ քաղաքական նուրբ ենթատեքստ: Եթէ Սերժ Սարգսեանը եղել է զուտ իր նախկին վարչապետի թեկնածութեանը համաձայնութիւն տուողի կարգավիճակում, ապա Տիգրան Սարգսեանն առնուազն 4 տարով նրա համար դառնում է անվերահսկելի, գործնականում՝ ՌԴի վերակացուն Հայաստանի վրայ: Սակայն շատ աւելի մեծ է հաւանականութիւնը, որ նրա նշանակումը առաջին հերթին Սերժ Սարգսեանի նախաձեռնութիւնն է:
Չնայած վարչապետութեան շրջանի լուրջ ձախողումներին՝ ամէն դէպքում Սերժ Սարգսեանը շարունակում է վստահել Տիգրան Սարգսեանին: Նախագահը դա հաստատեց՝ նրան ԱՄՆում դեսպան նշանակելով: Եւ «գործուղելով» ԵՏՄ՝ Սերժ Սարգսեանը կարող էր նրա հետ կապուած որոշակի քաղաքական պլաններ գծագրել իշխանութեան ապագայի համար, որը տեղաւորւում է սահմանադրական փոփոխութիւնների նախաձեռնութեան համատեքստում:
Որքան էլ ԵՏՄին Հայաստանի անդամակցութեան նպատակայարմարութեան հարցում Տիգրան Սարգսեանը երկակի տեսակէտի կրող է ու, ըստ ամենայնի, հոգու խորքում չի հաւատում ո՛չ ԵՏՄի հեռանկարին, ո՛չ էլ Հայաստանի համար դրա օգտակարութեանը, սակայն փաստ է, որ նրան ընդունում ու վստահում են Կրեմլում: Միեւնոյն ժամանակ, սակայն, Տիգրան Սարգսեանը պրոռուսական օրիենտացիա (արեւելում-Խմբ.) չունի, եւ նրա նկատմամբ բաւականաչափ լոյալ ընկալում կայ Արեւմուտքում: Չի բացառւում, որ Սերժ Սարգսեանը հէնց նրան է համարում այդ երկու բեւեռների միջեւ բալանսաւորուած քաղաքականութիւն իրականացնելուն ունակ գործիչ: Նրան խաղարկելով եւրասիական «կիսադաշտում»՝ նախագահը կարող է փորձել լուծել հայաստանեան ապագայ իշխանութիւնում նրան առանցքային դերակատարում վերապահելու հարցում Ռուսաստանի աջակցութեան խնդիրը: Խօսքը չի վերաբերում վարչապետի պաշտօնին: Հանրաքուէով սահմանադրական փոփոխութիւնների ընդունումից յետոյ իշխանութիւնը լինելու է եռաբեւեռ: Եւ Սերժ Սարգսեանը չի նշել, թէ ում է տեսնում իր ժառանգորդի դերում: 2018թ. Ապրիլին կը լրանայ Սերժ Սարգսեանի պաշտօնավարման ժամկէտը: Հէնց այդ դերի համար կարող է նախապատրաստուել Տիգրան Սարգսեանը: Դրա համար բաւարար կը լինի խորհրդարանի 3/4ի վստահութեան քուէն: Ու չի բացառւում, որ այդ վստահութեան քաղաքական կապիտալի կուտակումն է ԵՏՄ յանձնաժողովի նախագահի պաշտօնում նրա նշանակման նպատակներից մէկը:
Գէորգ Դարբինեան
Նյութի աղբյուրը Yerkir.am
