10.09c
Երեվան
հնգ, ապր 24
Կը թուի, որ Միացեալ Նահանգներ-Իրան յարաբերութիւններու կարգաւորումն այն է, ինչին կը ձգտի Թրամփ, սակայն սա չափազանց բարդ գործընթաց է, հաշուի առնելով Իսրայէլի եւ Թուրքիոյ գործօնները։ Հասկնալի է, որ Իրանի հզօրացումը չի բխիր ոչ Իսրայէլի եւ ոչ ալ Թուրքիոյ շահերէն։ Եթէ Իսրայէլի պարագային ամէն ինչ պարզ է, ապա Թուրքիոյ պարագային սա մի քանի բաղադրիչներ ունի։ Այս մասին դիմատետրեան իր էջին գրած է միջազգայնագէտ Սուրէն Սարգսեան:
«Բաւական է տեսնել, թէ ինչ նեարդային են Անգարայից հետեւում ռուս-ամերիկեան յարաբերութիւնների կարգաւորման գործընթացին: Դա նշանաւորուում է Զելենսքուն Անգարա հրաւիրելով եւ նրա գլխին հովանոց պահելուվ, ինչպէս նաեւ տարբեր յայտարարութիւններով՝ Ուքրանիայում զօրք տեղակայելու վերաբերեալ: Բոլորի համար ակնյայտ է, որ ռուս-ամերիկեան մեղրամսի պարագայում Անգարան կը կորցնի իր «անփոխարինելի ռազմավարական գործընկերոջ» դերն ու նշանակութիւնը թէ՛ Ռուսաստանի, թէ՛ ԱՄՆ-ի համար։ Այսպէս եղել է միշտ․ Արեւմուտք-Ռուսաստան լարուածութեան պարագայում թուրքական գործօնը մշտապէս կարեւորութիւն է ձեռք բերել, եւ հակառակը։
Միւս սենարի պարագայում, երբ ԱՄՆ-Իրան յարաբերութիւնները կարգաւորուում են եւ պատժամիջոցները վերացւում են, Իրանը դառնում է տարածաշրջանային տնտեսական եւ քաղաքական հսկայ՝ զարգացած տնտեսութեամբ եւ ենթակառուցուածքներով։ Իրանը, որը տարածաշրջանում Թուրքիայի բնական հակակշիռն է, կը դառնայ զսպաշապիկ թուրք-ադրբեջանական ամենաթողութեան համար Հարաւային Կովկասում եւ դրա սահմաններից դուրս։ Այս սենարը նոյնպէս իրատեսական է, յատկապէս եթէ հաշուի առնենք, որ Իրանը կարող է չափազանց կարեւոր դեր խաղալ Ուաշինկթընի քաղաքականութեան մէջ՝ Չինաստանի աճող ազդեցութիւնը զսպելու տեսանկիւնից, մասնաւորապէս՝ խոչընդոտելով «Մէկ գօտի, մէկ ճանապարհ» նախագծի իրագործմանը։ Ընդհանրապէս, Թրամփի ցանկացած հաշուարկի հիմքում Չինաստանի զսպումն է դրւում, որպէս կարեւոր առաջնահերթութիւն (Թրամփը նոյնիսկ Հնդկաստանին, Իրանին եւ Ռուսաստանին է դիտարկում է՝ որպէս պատնէշներ Չինաստանի դէմ)։
Արդեօ՞ք Թուրքիան եւ Իսրայէլը կը փորձեն խանգարել իրանա-ամերիկեան հնարաւոր reproachment-ին՝ օրինակ, Ադրբեջանի միջոցով տարածաշրջանը ապակայունացնելու ճանապարհով։ Սիւնիքի դէմ հնարաւոր գործողութիւնները կարող են բերել Իրանի կոշտ արձագանգին, ինչը կարող է հնարաւորութիւն տալ Թուրքիային եւ Իսրայէլին ներքաշուել հակամարտութեան մէջ։ Այս պարագայում Ուշաինկթըն ու Մոսկուան այլեւս չեն կարող անմասն մնալ գործընթացին, ինչը կը յանգեցնի բոլոր առկայ պայմանաւորուածութիւնների վերաձեւմանը։ Եւ եթէ հետեւենք վերջին օրերի ամերիկեան դիւանագիտութեան ակտիվութեանը՝ (աշխուժութեան) Ռուբիոյից զանգերից մինչեւ Հայաստանում ԱՄՆ դեսպանի Սիւնիքի այց, կը տեսնենք, որ հենց այս նեգատիվ (ժխտական) սենարն է փորձում կանխել ամերիկեան դիւանագիտութիւնը»,- գրած է միջազգայնագէտը:
