5.09c
Երեվան
հնգ, նմբ 21
Խոստովանութեան կարգով կը հաստատեմ, որ այս արեւին տակ ապրած 44 տարիներուս ընթացքին, բարդոյթներէս մին եղած է նախահայրերուս ծննդավայրին անունին շատերուն կողմէ անծանօթ ըլլալը, որովհետեւ ամէն անգամ, որ պատահած է հարց ստանալ, թէ պապերս Կիլիկիոյ կամ Արեւմտեան Հայաստանի ո՞ր գիւղէն կամ քաղաքէն են եւ ի տես պատասխանիս՝ «Չոմախլու», պատահած չէ, որ հարց տուողը ծանօթ ըլլայ Կապադովկիոյ մէջ գտնուող այս փոքրիկ գիւղին անուան:
Այս բոլորը մինչեւ քանի մը օր առաջ, երբ ի պաշտօնէ ու նաեւ մօտս գտնուող եւ մանկութեանս իմ կողմէ արձանագրուած՝ ընտանիքիս Ցեղասպանութենէն փրկուած երկու երէց անդամներուն (որոնք այլեւս չկան), Ցեղասպանութեան օրերու արհաւիրքներուն ու կեանքի պատմութեան իրենց ձայնով պատմուած ձայնագրութիւնները՝ Ծիծեռնակաբերդի Հայոց Ցեղասպանութեան թանգարանին յանձնելու համար այցելեցի թանգարանի արժանաւոր տնօրէն՝ Դոկտ. Հայկ Տեմոյանին:
Մեր խօսակցութեան ընթացքին Դոկտ. Տեմոյեան հարցուց նախահայրերուս ծննդավայրին անունը: Հազիւ թէ տուի զայն ան ի զարմանս ինծի լայն ժպիտով ըսաւ, որ ինք լաւ ծանօթ է եւ այդ գիւղը շատ նշանաւոր է: Նշանաւո՞ր... տակաւին իր ըսածը լաւ չըմբռնած ան արդէն կողքի գրադարանէն հանելով ինծի նուիրեց իր արժէքաւոր մէկ աշխատասիրութիւնը՝ «Հայկական Ազգային Խորհրդանշաններ» լայնածաւալ հատորը (նկարը):
Ապա ան բանալով անոր 370-րդ էջը, ի զարմանս ինծի ներկայացուց այդ էջին վրայ գտնուող հետեւեալ նկարն ու պատմեց անոր հետ կապուած դրուագը.
Երկրորդ աշխարհամարտին ամերիկեան բանակի օդուժին պատերազմական օդանաւի օդաչու, ամերիկահայ Չոմախլուցի Գառնիկ Անանեան իր P-40 օդանաւին վրայ մեծ հպարտութեամբ եւ ի պատիւ իր ծնողներուն արձանագրած է «THE CHOMAKLOU KID»… ու այդ օդանաւով կատարած է Նացի Գերմանիոյ օդուժին դէմ իր թռիչքներն ու յաղթանակը...:
Դոկտ. Տեմոյան նաեւ տեղեկացուց, թէ ըստ իր ուսումնասիրութեան, Գառնիկ երբ ի տես օդանաւին վրայ իր արձանագրութեան, իր գերակայ սպայէն լսած է հետեւեալ (ամերիկեան) բացականչութիւնը՝ “Hey Ananian, what the hell is this here, Cho - Mak - Lou Kid?”... (Հէյ Անանեան, այս ի՞նչ դժոխք է գրուած այստեղ, Չո-Մաք-Լու Տղայ), պատրաստաբան Գառնիկ երեւի խուսափելու համար այլ հարցումներէ կամ զայն ջնջելու հաւանականութենէն՝ անմիջապէս պատասխանած է, թէ Chomaklou ամերիկեան հնդիկ հին քաջարի պատերազմիկ ցեղախումբի մը անունն է...:
Անկարելի էր ինծի այս պատմութեան մէջ աւելի եւս չխորանալ: Շնորհակալութիւն յայտնելով Դոկտ. Տեմոյեանին վերադարձայ պանդոկ՝ համացանցի վրայ փնտռելու այն ինչ, որ կարելի է գտնել ինծի համագիւղացի այս հերոսին մասին... ու գտայ:
Գառնիկ (Ստիւն) Անանեան ունի իր գրաւոր յուշերը (անգլերէն), որ ցոյց կու տայ, թէ Չոմախլուէն ԱՄՆ ապաստանած ծնողքի զաւակ Գառնիկ ոչ միայն քաջարի օդաչու եղած է՝ այլ նաեւ գլխագիր ՄԱՐԴ:
Հերոս Չոմախլուցին իր յուշերու յառաջաբանին մէջ գրած է.
« Զաւակներուս, թոռներուս ու անոնցմէ ծնող ապագայ սերունդներուն կ՛ուզեմ վկայել, թէ իմ զէնքի ընկերներէս երեքէն երկուն ինկան պատերազմի դաշտին վրայ: Այդ տղաքը բնաւ առիթը չունեցան ամուսնանալու՝ զաւակներ ու թոռներ ունենալու... անոնք բնաւ փորձառութիւնը չունեցան ապրելու կեանքի ուրախութիւնն ու հաճոյքները ինչպէս ես ունեցայ... անոնք սակայն իրենց կեանքը տուին որպէսզի ես ու դուք ապրինք ազատ եւ խաղաղ կեանք մը:
Յետ պատերազմեան ամբողջ կեանքիս ընթացքին միշտ հարցուցի՝ «ինչո՞ւ ես»: Ինչո՞ւ ես խնայուեցայ մինչ իմ ընկերներէս շատեր ոչ: Հետեւաբար փորձեցի կեանք մը ապրիլ արժանի ըլլալու այդ շնորհքին: Կ՛աղաչեմ ձեզի տրուած շնորհը բնաւ թեթեւի չառնել...։ Արժանի եղէք անոր»։
Հայրենակիցիս յուշերը ամբողջութեամբ կարդալէ ետք, Չոմախլուի զաւակի հպարտութեամբ հանգիստ գիշերեցի Երեւանի գեղեցիկ երկինքին տակ:
ՍԵՒԱԿ ՅԱԿՈԲԵԱՆ
