18.09c
Երեվան
կրկ, հլս 06
Հեղինակաւոր Քոլոմպիա համալսարանի պրոֆեսոր, դիւանագէտ՝ Սթիւն Սեստանովիչ կը գրէ, թէ 9 Նոյեմբերին ստորագրուած եռակողմ յայտարարութիւնը, որով Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտութեան գօտիին վրայ դադարեցուեցաւ կրակը, իրականութեան մէջ շատ աւելին է, քան սոսկ ռազմական գործողութիւններու դադարեցում: Այնտեղ փաստացի կան վերջնական հաշտութեան պայմանագրի բազմաթիւ տարրեր: Քանի որ ռազմական գործողութիւններու ընթացքին կրակի դադարեցման վերաբերեալ նախկին պայմանաւորուածութիւնները խախտուած են, նոր յայտարարութեան վերաբերեալ վատատեսութիւնը հասկնալի է, սակայն հիմքեր կան ենթադրելու, որ գործարքը երկարաժամկէտ ըլլայ:
Մօտ երկու հազար խաղաղապահի ներկայութեան պայմաններուն, նախագահ՝ Ալիեւի համար չափազանց անխոհեմ կ'ըլլար նոր յարձակման մասին հրաման տալը, իմանալով, որ իր զօրքերը կրնան ի վերջոյ կռիւի մէջ մտնել ռուսական զօրքերուն հետ: Դեռեւս հոկտեմբերին Վլատիմիր Փութինը յստակ ակնարկած էր, որ Ռուսաստանը Հայաստանին պաշտպանելու հարցով չի միջամտեր, քանի դեռ ՀՀ տարածքը յարձակման չէ ենթարկուած: Սակայն հիմա, երբ Լեռնային Ղարաբաղի մէջ տեղակայուած են ռուսական զօրքեր, ռազմական գործողութիւններու վերսկսման պարագային անոնք ստիպուած կ'ըլլան միջամտելու: Մինչդեռ Ատրպէյճանը, ըստ յիշեալ յայտարարութեան, իրաւասու չէ նախանշուած ժամկէտէն շուտ պահանջել ռուս խաղաղապահներու դուրս ելլելը: Եթէ Ատրպէյճանը փորձէ արդէն ունեցած յաղթանակէն ալ այն կողմ երթալ ու վերցնել ամբողջ Լեռնային Ղարաբաղը, ինքզինք աւելի մեծ խնդիրներու առջեւ կը կանգնեցնէ, նոյնիսկ եթէ ռուսական զօրքերուն հետ բախումէն հնարաւոր ըլլայ խուսափիլ: Այս պարագային Ատրպէյճանը ստիպուած կ'ըլլայ ընտրութիւն կատարելու հայ բնակչութեան ցեղային զտումներու եւ դաժան շրջափակման միջեւ:
Նոյնիսկ եթէ ձեռք բերուած պայմանաւորուածութիւնները պահպանուին, դժուար թէ անոնց յաջորդեն դիւանագիտական լուրջ քայլեր. Ալիեւը հրապարակաւ բացառած է ԼՂ ինքնավարութեան կարգավիճակի հնարաւորութիւնը, քանի դեռ ինք նախագահ է: Իսկ Հայաստանի համար, ներքաղաքական բանավէճերու գլխաւոր հարցը պիտի ըլլայ, որու վրայ դնել ռազմական պարտութեան մեղքը: Ստեղծուած իրավիճակին մէջ ՀՀ կառավարութիւնը Ատրպէյճանի հետ երկխօսելու համար քիչ խթաններ կ'ունենայ:
Լեռնային Ղարաբաղը տասնամեակներ շարունակ կը համարուէր «սառեցուած» հակամարտութիւն, սակայն կարճատեւ եւ անակնկալ «հալեցումէ» ետք, այն կրկին դարձաւ «սառեցուած»:
