5.09c
Երեվան
կրկ, փտր 16
Մերձաւոր Արեւելքի կտրուածքով կան նիւթեր, որոնք ունին տեղական բնոյթ։
Սկսեալ Եմէնի պատերազմէն, Իրաքի ներքին խլրտումներէն եւ լարումներէն ու հասնելով մինչեւ Սուրիոյ հիւսիսային շրջաններու խառնակ իրավիճակը, կացութիւնները կը շարունակեն մնալ յղի, նաեւ բաւականին թէժ ու լարուած։
Այդ բոլորը սակայն չեն գլեր ու անցնիր տեղական, տեղայնական սահմանները, բացի Պէյրութի մէջ տարի մը առաջ ճիշդ այս օրերուն որոտացած պայթումը, որ դարձաւ համատարած աղէտ։
Զարգացումներուն հետեւող վերլուծաբաններ, որոնք քիչ թէ շատ գիտեն ու կը հասկնան Լիբանանէ ներս ծայր առած դէպքերուն «իմաստ»ը, նաեւ կը փորձեն կռահել այդ փոքրիկ երկրին զարգացումներուն մեծ ու փոքր հետեւանքները, Պէյրութի նաւահանգիստի պայթումը կոչեցին «Պէյրութշիմա»։
Աշխարհի ցարդ երկու խոշոր պայթումներուն միջեւ տարբերութիւնը սակայն ամեհի է։ Մինչ Հիրոշիմա քաղաքի պայթումին հեղինակները յայտնի էին ու նպատակները որոշ չափով հասկնալի, անդին Պէյրութի պայթումին «իրական» տէրը ցարդ չէ բացայայտուած։
Աւելի՛ն, եթէ Մերձաւոր Արեւելքի մէջ ռազմական որեւէ պայթումի պարագային մեծ հաշուով կայ(ն), տեղի կ՚ունենան դէպքեր ու ոճրային գրոհներ, որոնց ետին կը կանգնին քաղաքական կողմեր ու միլիսներ, Պէյրութի պարագային այդ «կողմը» կը պակսի... Կը պակսի, ոչ անոր համար, որ այդ աղէտալի պայթումը չունի «իրական» տէրեր, այլ անոր համար, որ հարցը բաւական խճճուած է։ Համեստիս կարծիքով՝ շատ դժուար պիտի ըլլայ այդ պայթումին «իրական» տէրերուն բացայայտուիլը։
Այս բոլորին առընթեր, հարկ է նաեւ քանի մը կարճ կէտերով բացայայտել ու ընթերցողի դատին յանձնել զանոնք, որպէսզի ան (առանց բռնազբօսիկութեամբ) առնուազն իր մտքին մէջ ժողվել փորձէ իրական «մոզայիք» պատկերը, ապա ալ յանգի որոշ եզրակացութիւններու։
Ա. Լիբանան տակաւին չլուծուած խնդիրներ ունի «հարեւան» Իսրայէլի հետ, որուն համար գերխնդիր կը շարունակէ մնալ «Հիզպուլլահ»ի ներկայութիւնը եւ ռազմական ուժը։
Բ. Լիբանանի մէջ գործող շիի թեւի ներկայացուցիչներ որոշ առընչութիւններ ունեցան Սուրիոյ պատերազմին ընթացքին։
Գ. 2005 թուականէն սկսեալ (վարչապետ Ռաֆիք Հարիրիի սպանութեան թուական) խառն փուլերէ անցած երկրին մէջ տեղի ունեցան շարք մը ոճրային դէպքեր, որոնք մինչեւ այս պահը ամբողջապէս չեն բացայայտուած։
Դ. Պէյրութի նաւահանգիստը «օդը հանած» «Ամոնիում նիթրաթ» թունաւոր նիւթը, այդքան մեծ քանակութեամբ Լիբանան հասած է 2013 թուականին։
Ե. Պէյրութի նաւահանգիստի գոյութիւնը «աչքի փուշ» կը համարուի Իսրայէլի համար, որուն հարցը Լիբանանի հետ միայն «Հիզպուլլահ»ը չէ, այլ այդ փոքրիկ երկրի մրցունակութիւնը, մշակութային-կրօնական բազմիմաստ հարստութիւնը եւ քաղաքակրթապէս յառաջադէմ ըլլալու հանգամանքը։
Զ. Պէյրութը (ու յատկապէս աղէտի ենթարկուած շրջանը)՝ որպէս մէկ եւ համախումբ տարր կը համարուի ոչ միայն Լիբանանի մայրաքաղաք, այլ նաեւ ազատութեան տենչացող, նաեւ այդ երկիրը իր արաբ եղբայր տէրութիւններուն կապող հիմնական օղակ։
Է. Պայթումը կը համարուի «արտասովոր» ոչ միայն իր աղէտալի հետեւանքներով, այլ անոր ոճով, նաեւ այդ օրը տասնեակ մարդոց կողմէ նկատուած օդանաւային «շարժում»ներով, որոնք նաեւ ինչ-որ տեղ կը համարուին պայթումին «մասնակից» տարրեր։
Ը. Եւ ամենակարեւորը՝ Իսրայէլի համար ինչպէս երէկ, այսօր եւ վաղն ալ կարեւոր պիտի մնայ խափանել ու «փակել» այն ճանապարհները, որոնք կը համարուին «Հիզպուլլահ»ի զէնքի մատակարարման հիմնական կէտեր։ Այդ ճանապարհները թէ՛ ցամաքային են (Սուրիա) եւ թէ ծովային։ Անշուշտ, ծովայինը Պէյրութի նաւահանգիստն է, որովհետեւ Լիբանանի Թրիփոլի քաղաքի նաւահանգիստը կը գտնուի «Հիզպուլլահ»ի քաղաքական հակառակորդ ուժերու տիրապետութեան տակ։
Վերոնշեալ պարզաբանումներէն վերջ ծանր յոռետեսութեամբ մը կը հետեւիմ Պէյրութի վերջին զարգացումներուն։ Այն կարծիքին եմ, որ Պէյրութը աւերակած այս պայթումին «իրական» տէրերը դժուար թէ բացայայտուին ու դէպքը, որ բոլոր առումներով ծանրակշիռ էր, յար եւ նման այլ անկիւնադարձային դէպքերու՝ իյնայ պատմութեան գիրկը...
Գուցէ այդ ձեւը աւելի ճիշդ է Լիբանանին համար կա՛մ գուցէ այս փուլին պայթումի պատուիրատուներու բացայայտումը եւ պայթումը գործադրողներուն ջուրի երես գալը՝ կրնայ նոր եւ աւելի ամեհի աղէտներու պատճառ հանդիսանալ։
Միւս կողմէ, յարգելի են պայթումի հետեւանքով ինկած բոլոր զոհերուն յիշատակը, բայց քաղաքական կեանքի մէջ, այդ զոհերը դուրս կու գան (կամ կը բերուին) իրենց մաքուր բովանդակութենէն եւ կը նետուին մանր ու նենգ հաշիւներու յորձանուտին մէջ։
Պէյրութի պայթումը, որ աղէտալի հետեւանքներ ունեցաւ, միայն տեղայնական դէպք մը կամ զարգացում մը չէ, այլ այն կը բանայ նոր փուլի մը առաջին օղակը, որուն մէջ կայ յոյս, ապագայի հանդէպ հաւատք եւ աւելի պայծառ օրերու ակնկալիք։
Անշուշտ, եթէ լիբանանցիք հասկնան այդ բոլորը եւ աւելին՝ պէյրութցիք հեռու մնան այդ զոհերու յիշատակը քաղաքական ռումբ դարձնելու իրենց հին եւ ոչ բարի սովորութենէն։
Սագօ Արեան
