image
Հրատապ լուրեր:

«Պիտի շարունակենք մեր երթը, խոհեմաբար եւ յոյսով...» Նազարէթ Տարագճեան

«Պիտի շարունակենք մեր երթը, խոհեմաբար եւ յոյսով...» Նազարէթ Տարագճեան

Կը խորհիմ որ անցնող 30 տարիներուն ընթացքին Հայաստանի մէջ շատ բան փոխուած է մեր եկեղեցւոյ հանդէպ։ Միջին Արեւելքի մէջ մենք ճանչցուած ենք ու յարգուած, որպէս 3 հիմնական յարանուանութիւններէն մին, որ 1846-ին մայր եկեղեցւոյ ծոցին մէջ ծնաւ, որպէս բարեփոխութիւն փնտռող, եւ որովհետեւ մեր հայրերը չկրցան լեզու գտնել այդ օրուայ ղեկավարներուն հետ, ստիպուեցան առանձին եկեղեցի հիմնել, որ ճանչցուեցաւ կառավարութեան կողմէ: Միջին Արեւելքի մէջ մենք յարգանք կը վայելենք, մեր դպրոցները մեծամասնութեամբ ոչ Աւետարանական համայնքի անդամ աշակերտներ ունին եւ կը խորհինք, որ մեր ազգին մեզմէ ակնկալուածէն աւելին տուած ենք ու դեռ ալ պիտի տանք։ Բայց քանի որ Հայաստանը անցեալին փակ էր, մեզ այդքան լաւ չէին ճանչնար, ու այդ պատճառով ալ որոշ ոչ դրական վերամբերմունք մը կար։ Հիմա կը խորհիմ որ կը տեսնեն, որ մենք աղանդ չենք, մեր հաւատամքը նոյնն է, ինչ որ Առաքելական եկեղեցւոյ հաւատամքը եւ տեսակէտները կամաց-կամաց կը փոխուին։ Մեր ալ հաւատքին հիմքը Աստուածաշունչն է, անկէ դուրս հաւատամք չունինք, յար եւ նման Առաքելական եւ Կաթողիկէ եկեղեցիներուն։ Ինչպէս վերը նշեցի այսօր Հայաստանի մէջ մեծ փոփոխութիւններ եղած են մեր հանդէպ ու մարդիկ սկսած են ընկալել, որ մենք մեր ազգին միայն օգուտ բերած ենք։

 

«Պայքար»ի հարցումներուն կը պատասխանէ Ամերիկայի Հայ Աւետարանչական Ընկերակցութեան նախագահ բժիշկ՝ Նազարէթ Տարագճեան: 

- Ձեր ծննդավայր՝ Հալէպէն մանկութեան ի՞նչ յիշողութիւններ մնացած են:

Հալէպը աղուոր քաղաք մըն էր, ունէինք մի քանի հայկական դպրոց, ուր ուսումս ստացած եմ մինչեւ պատանեկան տարիքս, երբ 13 տարեկանիս փոխադրուեցանք Պէյրութ: Այն ժամանակ՝ 60-ական թուականնեուն Պէյրութ բացառիկ էր, կեանք կար այնտեղ, Հալէպէն շատ աւելի աշխոյժ էր: Ապա Պէյրութ ալ վատացաւ եւ 76-ին, ընտանեօք մեկնեցանք Ամերիկա: 

 

- Ձեր գործունէութեան ծիրը Աւետարանչականի հետ մասնաւորապէս կրթական ոլորտին կապուած է։ Խնդրեմ ձեր գործունէութեան մասին յաւելեալ տեղեկութիւններ կարող է՞ք տալ։

Աւետարանչականը փոքրահասակներուն համար շատ ծրագիրներ ունի՝ դպրոցներ, մանկապարտէզներ, եւ մանաւանդ Հայաստանի մէջ ցերեկային «Day Centers» պարապմունքներ ՝ օրուայ դասերը պատրաստելու համար։

Աւետարանականները իրենց գործունէութեան առաջին օրէն իսկ միշտ ուսումի եւ դաստաիարակութեան ուժ տուած են: Ամէն եկեղեցի անպատճառ քովը դպրոց ունեցած է: Երբ հայոց ջարդը պատահեցաւ հարիւրաւոր դպրոցներ աւերուեցան, եւ Միջին Արեւելքին մէջ սկսանք սկիզբէն, նաեւ շատ քիչ Ամերիկայի մէջ, եւ Հայաստանի մէջ երբ Հայաստանի դռները բացուեցան: Ունինք Ամերիկայի մէջ սովորական ամէնօրեայ դպրոց՝ ինչպէս «Աւետիսեան» դպրոցը, կամ ամառնային ճամբարներ, ինչպէս «Հանքաւան»ի ճամբարը Հայաստանի մէջ, Լիբանանի ՔՉԱԿ-ը, Սուրիոյ մէջ սուրիական ՔՉԱԿ-ը: Նաեւ կը կատարենք մարդասիրական օգնութիւններ. երկրաշարժի ժամանակ սկսանք հովանաւորել որբ մնացած պզտիկները տարեկան որոշ ներդրում մը տալով, եւ այս ծրագիրը շարունակուեցաւ մինչեւ երբ այլեւս որբեր չմնացին, ու սկսանք կարիքաւոր երեխաներ հովանաւորել: 

Ուրեմն մարդասիրական գործունէութիւն, ամառնային դպրոցներ, «Day Centers» ծրագիրները բոլորը փոքրահասակներու յատուկ ծրագիրներ են: Ասոնցմէ զատ կան նաեւ ուրիշ ծրագիրներ, ունինք եկեղեցիներ, որոնց կ'աջակցինք, ըլլայ Հայաստանի մէջ, ըլլայ Միջին Արեւելքի մէջ, եւ նոյնիսկ Հիւսիսային Ամերիկայի մէջ, եկեղեցիներ, որոնք օգնութեան պէտք ունին: 

 

- Ձեր կապը ինչպէս սկսաւ աճիլ Աւետարանակչականին հետ, ինչպէս ծանօթացաք, ի՞նչ էր յարաբերութիւնը:

Աւետարանակչական ընկերակցութիւնը Հայ Աւետարանական եկեղեցւոյ գործունեայ ձեռքն է, կերպով մը «Mission arm»ը։ Մեր եկեղեցւոյ գործունէութիւնը, ինծի համար ալ քաշողական ուժ ունէր. Ես ալ ուսմանս ընթացքին կրթաթոշակ ստացած եմ Աւետարանակչականէն։ Չեմ ուզեր ըսել, որ այդ միակ կապն էր, բայց կապերէն մէկն էր: Եւ ապագային երբ տեղ մը կը հասնիս ըլլայ գործիդ մէջ կամ ընդհանրապէս կեանքիդ մէջ, բնականաբար պէտք է ետ տալ ու վերադարձնել այն ինչ որ տրուած քեզի եւ շարունակել ընկերակցութեան գործը, որ սկսած է տարիներ առաջ մեր առաջնորդ հայրերուն կողմէ:

- Այսօրուայ աշխարհին մէջ շատ մեծ հոսանքներ կան, որոնք կը հարուածեն յատկապէս քրիստոնէական հաւատալիքներու ամբողջ ընտանիքը, կառոյցները: Հասարակութիւնները մեծ հարցումներ կ'ապրին կապուած միաստուածեան հաւատալքներուն: Այս մեծ փոթորիկին մէջ ինչպէ՞ս կը նաւարկէ Աւետարանակչականը։

Մենք կը հաւատանք, որ մեր եկեղեցին պէտք է փարոս մը ըլլայ, ինչպէս նկարագրեցիք այդ ալեկոծ ծովերուն մէջ, եւ հաւատքը մնայ ամուր։Մեր հաւատքը, որպէս ազգ, 17 դարուայ պատմութիւն ունի: Մենք մեր հաւատքը պահելու հարց չունինք ներկայ դարուն մէջ։ Եւ մեր շուրջ ընթացող դէպքերն ու զարգացումները չպէտք է ազդեն մեր հաւատքին վրայ, այլ ընդհակառակը ամէն ինչ պիտի ընեն ամուր պահելու համար մեր հաւատքը։ Այսօրուայ աշխարհին մէջ վտանգները աւելի շատ են, եւ ճիշդ է որ մադկային մտածելակերպը կը փոխուի դարէ դար, տարուէ տարի, բայց տակաւին գիտութիւնը եւ ներկայ աշխարհը բոլոր հարցերուն պատասխանը չի կրնար տալ, մարդ արարածը աշխարհին վրայ ապրելու համար որոշ ուղղութեան մը պէտքն ունի եւ հաւատքը այդ ուղղութիւնը կու տայ մարդուն:

 

- Կրկին անգամ Հայաստան էք, կարեւոր միջոցառումներ, 175 ամեակ, նոր կեդրոնի բացում, հանդիպումներ: Արդեօք Հայաստանի հասարակութեան համար հասանելի է՞ք, Հայաստանի ժողովուրդը գիտէ՞ ով էք: Ինչպէ՞ս կը մեկնաբանէք դուք:  

Կը խորհիմ որ անցնող 30 տարիներուն ընթացքին Հայաստանի մէջ շատ բան փոխուած է մեր եկեղեցւոյ հանդէպ։ Միջին Արեւելքի մէջ մենք ճանչցուած ենք ու յարգուած, որպէս 3 հիմնական յարանուանութիւններէն մին, որ 1846-ին մայր եկեղեցւոյ ծոցին մէջ ծնաւ, որպէս բարեփոխութիւն փնտռող, եւ որովհետեւ մեր հայրերը չկրցան լեզու գտնել այդ օրուայ ղեկավարներուն հետ, ստիպուեցան առանձին եկեղեցի հիմնել, որ ճանչցուեցաւ կառավարութեան կողմէ: Միջին Արեւելքի մէջ մենք յարգանք կը վայելենք, մեր դպրոցները մեծամասնութեամբ ոչ Աւետարանական համայնքի անդամ աշակերտներ ունին եւ կը խորհինք, որ մեր ազգին մեզմէ ակնկալուածէն աւելին տուած ենք ու դեռ ալ պիտի տանք։ Բայց քանի որ Հայաստանը անցեալին փակ էր, մեզ այդքան լաւ չէին ճանչնար, ու այդ պատճառով ալ որոշ ոչ դրական վերամբերմունք մը կար։ Հիմա կը խորհիմ որ կը տեսնեն, որ մենք աղանդ չենք, մեր հաւատամքը նոյնն է, ինչ որ Առաքելական եկեղեցւոյ հաւատամքը եւ տեսակէտները կամաց-կամաց կը փոխուին։ Մեր ալ հաւատքին հիմքը Աստուածաշունչն է, անկէ դուրս հաւատամք չունինք, յար եւ նման Առաքելական եւ Կաթողիկէ եկեղեցիներուն։ Ինչպէս վերը նշեցի այսօր Հայաստանի մէջ մեծ փոփոխութիւններ եղած են մեր հանդէպ ու մարդիկ սկսած են ընկալել, որ մենք մեր ազգին միայն օգուտ բերած ենք։

 

-Նկատած ենք, որ որոշակի պայմաններու բերումով, անցնող 30-40 տարիներու ընթացքին շատ մեծ աճ արձանագրեց Հայ Աւետարանական եկեղեցին Միացեալ Նահանգներուն մէջ, եւ ձեր ներկայութիւնը աւելի շօշափելի դարձաւ այնտեղ: Ի՞նչ է պատճառը: 

Երանի թէ այդպէս ըլլայ: Քալիֆորնիոյ կողմերը սկսան քանի մը նոր հայ աւետարանական եկեղեցիներ գործել, որոնք մեր միութեան կը պատկանին: Կան նաեւ հայ աւետարանական եկեղեցիներ, որոնք մեր միութեան չեն պատկանիր, օրինակ եղբայրութեան եկեղեցիները, թէեւ արտաքնապէս գրեթէ նոյնն ենք: Բայց ըսել որ մեր թիւը արագ կ'աճի այնքան ալ ճիշդ չէ: 

 

- Ամերիկայի մէջ ամերիկեան իշխանութիւնները ինչպէս կը վերաբերին ձեր գործունէութեանը:

Ամերիկայի մէջ պետութիւնը որեւէ ձեւով չի խառնուիր եկեղեցւոյ մը աշխատանքին, այնքան ատեն որ, ապօրինի բան տեղի չ'ունենար այդ եկեղեցւոյ մէջ: Միւս կողմէ, որեւէ պետական հաստատութեան մէջ արգիլուած է որեւէ տեսակի կրօնական գործունէութիւն, ծիսակատարութիւն, օրինակ՝ հանրային դպրոցներու մէջ աղօթելը արգիլուած է, հաւատքի վկայութիւն, եւ քարոզախօսութիւն չեն արտօնուիր:

 

- Նկատելի է, որ Հայաստանի անկախացումէն ի վեր Սփիւռքը նահանջ մը ապրեցաւ եւ քանի որ ձեր կառոյցը մօտէն ներգրաւուած է կրթական ոլորտին մէջ, այդ նահանջին դէմ դեղատոմսեր ունի՞ք: Սփիւռքի մէջ դպրոցներ կը փակուին, ինչպէ՞ս կը վերաբերիք այս արիւնահոսող վէրքին:

Մենք ալ նոյն խնդիրը ունինք: Ժամանակին, Լիբանանի մէջ 66 դպրոց կար, որոնց 11 հատը Աւետարանական միութեան կը պատկանէր, հիմա համայնքին պատկանող վարժարաններուն թիւը իջած է 4-ի, 3-ը Պէյրութի մէջ եւ մէկ հատն ալ Այնճարի։ Այդ 4 դպրոցներուն մէջ մանկապարտէզէն մինչեւ 12-րդ դասարան 1000-էն նուազ աշակերտ կայ, բայց եւ այնպէս երթը կը շարունակուի։ Մեր սաները շրջանաւարտներէն եւ արտերկրի բարերարներէն օգնութիւն կը ստանան, մանաւանդ հիմա երբ Լիբանանի մէջ ծնողները թոշակ վճարելու կարողութիւն չունին: Սուրիոյ մէջ ալ ունինք մի քանի դպրոց, սակայն հոն պատկերը քիչ մը տարբեր է, որովհետեւ կան նաեւ արաբախօս աշակերտներ, եւ ձեւով մըն ալ անոնք կրթաթողակը վճարելով դպրոցներու բեռը կը թեթեւցնեն։ 

Իսկ Ամերիկայի մէջ ունինք միայն մէկ դպրոց ՝ Լոս Անճելոսի մէջ: Այնտեղ այն մարահրաւէրը ունինք, որ «թանկ հաճոյք» է դպրոց պահելը, ծնողները չեն կրնար այդ թոշակը վճարել, եւ միւս կողմէ հանրային դպրոցները անվճար են եւ ընդհանրապէս լաւ որակի դպրոցներ են. անշուշտ չեն բաղդատուիր հայկական դպրոցի մթնոլորտին հետ, բայց անոնք որ հազիւ իրենց օրապահիկը կը վաստակին չեն կրնար բարձր թոշակ վճարել, մանաւանդ որ կեանքն ալ սուղ է: Մեր դպրոցը մինչեւ 8-րդ դասարան է, ունինք 250-300 աշակերտ: Առաքելական դպրոցները աւելի ուժեղ եւ կայուն : Ըստ իս Ամերիկայի մէջ հայկական դպրոց պահելը շատ դժուար է առաքելութիւն է։

- Այս օրերուն ի մի եկած էք համայնքի որպէս ղեկավարութիւն մշակելու յառաջիկայ տարիներու ռազմավարութիւնը, գլխաւոր կէտերը ի՞նչ պիտի ըլլան: Ի դէպ գնահատելի է, որ ձեր համայնքին մէջ կրօնական գործիչներու կողքին կան նաեւ ոչ կրօնաւորներ:

 Յառաջիկայի մեր գործունէութեան հետ կապուած, պարտիմ ըսել, որ պիտի շարունակենք մեր գործը կրթական գործին մէջ։ Գործի կարեւոր մէկ մասը պիտի իրականացուի Արցախի մէջ, ուր նաեւ երկու նոր մանկապարտէզներ պիտի սկսի գործել։ Մէկ հատի պարագային շէնք մը տրուեցաւ մեզի եւ պիտի վերածենք այն մանկապարտէզի, նաեւ ուրիշ գիւղի մը մէջ նոր մանկապարտէզ մը պիտի կերտուի։ Շուշիի մէջ «Day Center» ունէինք պիտի փոխադրուի Ստեփանակերտ: Կայ «Հանքաւան» ամառնային ճամբարի պարագան, որ բաւականին մեծ ճամբար մըն է, եւ ուր ամէն տարի հազարաւոր մանուկներ ու պատանիներ կ'երթան ստանալու հոգեկան, բարոյական եւ ֆիզիքական սնունդ։ 

 

- Անշուշտ կը հետեւիք Հայաստանի զարգացումներուն, «Քովիտ»ի համավարակ, յետոյ պատերազմ: Մտահոգ է՞ք Հայաստանի, Արցախի ապագայով:

Անշուշտ մտահոգութիւն ունինք: Պատերազմ կորսնցնելը «կատակ չէ», լուրջ հարց է, բայց միեւնոյն ատեն պէտք չէ յուսահատինք, մանաւանդ պէտք չէ ձեռք քաշենք Արցախէն, եւ ընդհակառակը պէտք է աւելի աշխատինք։ Եթէ ըսենք թէ անօգուտ է աշխատիլնիս այնտեղ ու քաշուինք, արդէն այդ պատճառ կ'ըլլայ, որ աւելի արագ կորսնցնենք այն: Հետեւաբար պիտի շարունակենք խոհեմաբար, յոյսով ապրինք, որ կացութիւնը կը լաւանայ, եթէ յոյս չունենանք որեւէ տեղ չենք հասնիր: Սփիւռքը հայրենիքին պէտք ունի, հայրենիքը Սփիւռքին պէտք ունի, եւ երկուքով պէտք է առաջ երթանք: 

 

- Վերը նշեցիք, թէ ձեր եկեղեցին Առաքելական եկեղեցւոյ ծոցէն անջատուեցաւ, եւ այդ ծոցը Պոլիսն էր: Ձեզի համար Պոլիսը այսօր ինչ նշանակութիւն ունի։ Յաճախ կը լսենք, «Քամբ Արմէն»ի աշխուժութեան մասին: Այդ մասին որեւէ մտասեւեռում ունի՞ ձեր համայնքը եւ դուք առանձնապէս:

Շատ ուրախ ենք, որ կրցանք «Քէմբ Արմէն»ի տարածքը ձեռք ձգել եւ հիմա իրաւունքը ունինք նորոգութիւններ ու փոփոխութիւններ ընելու: Թէ ուր կը հասցնենք այդ գործը տակաւին չեմ գիտեր, բայց դրական երեւոյթ մըն է: Թուրքիոյ մէջ միշտ սահմանափակ են մեր միջոցները, համայնքն ալ շատ մեծ չէ: Եկեղեցին հարց չունի, բայց դպրոցի պարագային անիկա նկուղի մը մէջ է կարծեմ հարցեր կան: Օրերս ԱՀԱԸ-ի գործադիր տնօրէն՝ պր. Խանճեան Պոլիս մեկնեցաւ մօտէն հետեւելու համար  տեղի ծրագիրներուն, ծանօթանալու խնդիրներուն, որպէսզի կարողանանք ճիշդ հունաւորել մեր աշխատանքները։ 

 

- Վերջին խօսք մեր ընթերցողներուն:

Կ'ուզեմ ըսել՝ Հայրենիքը ամուր բռնեցէք, որքան որ կարելի է նեցուկ կանգնեցէք մեր ղեկավարներուն, կրնայ ըլլալ որ իտէալ անձինք չեն, բայց տակաւին պէտք ունին ժողովուրդին։Մնանք այն յոյսով, որ ժամանակը պիտի լուծէ հարցերը եւ դէպի աւելի լաւը պիտի ընդանանք: Ես լաւատես եմ: Հայաստանի մէջ, մանաւանդ այս վերջին մի քանի ամիսը տնտեսական անկիւնէն դիտած դէպի լաւ թեքում մը կայ, թէ ճիշդ ուր պիտի տանի մեզի ասիկա չեմ գիտեր, բայց փողոցները խճողուած են, եռանդ մը կայ, կեանք կայ, եւ այս բոլորը ինչ որ դրական յոյս կը ներշնչեն: Մենք Սփիւռքի մէջ այսպիսի քաղաք մը չունինք, ուր մարդիկ գիշերները կրնան քալել անհոգ, անվախ ու ապահով, եւ լաւ ժամանց ունենալ։ Անշուշտ չեմ կրնար ըսել թէ ամբողջ Հայաստանը նոյն այս պատկերն է, եւ այս եռանդը վստահօրէն կեդրոնէն սկսելով պէտք է հասնի շրջանները եւս: 

 

 Սագօ Արեան 

«Պայքար»