• 235
• 04/11/2025

Ընթերցումներս. Սաստկաբանութիւն (3). Գրեց՝ Արմենակ Եղիայեան

Ընթերցումներս (54)

Սաստկաբանութիւն (գ)

2. Շարահիւսական սաստկացուցիչներ

         Շարունակելով մնալ շարահիւսական սատկացիւցիչներու ծիրէն ներս, ապա

նկատելի է, որ՝

      ե) որեւէ ուղղակի հարցումի վրայ   թէ ոչ, թէ չէ, միթէ  բառ-մասնիկներու յաւելումը  զգալապէս կը սաստկացնէ անոնց իմաստը՝ օժտելով   զանոնք որոշ սպառնական շեշտով մըն ալ:

Օրինակ՝ 

－ Այս պարտքդ պիտի վճարե՞ս... 

Այս պարտքդ պիտի վճարե՞ս,   թէ՞ ոչ:  

－Ի վերջոյ պիտի խոստովանի՞ս... 

Ի վերջոյ պիտի խոստովանի՞ս, թէ՞  չէ:   

Սաստկացում կը ստացուի նաեւ բուն հարցումին վրայ  աւելցնելով մի՞թէ հարցական մակբայը, ինչպէս նաեւ մի՛ ըսեր եւ արդեօ՞ք   բառերը:  

Օրինակ՝    

－Հետեւանքներուն ծանօթ չէի՞ր առաջուց... 

－Մի՞թէ հետեւանքներուն ծանօթ չէիր առաջուց:

－Մի՛ ըսեր, թէ հետեւանքներուն ծանօթ չէիր առաջուց:

－Արդեօ՞ք հետեւանքներուն ծանօթ չէիր առաջուց:

          զ) բայական կրկնակի ժխտականը, որ իմաստով դրական է, շատ աւելի  հար-կաւորիչ ու պարտաւորիչ է,   քան բուն դրականը:

Օրինակ՝ 

－ Այս յանցագործը պիտի յանձնենք: 

－Այս յանցագործը չենք կրնար չյանձնել,－ որ կը նշանակէ ա՛նպայման պէտք է յանձնենք:

－Լաւ կ’ընես ներկայանալով: 

－Չփորձուիս չներկայանալու,－ որ կը նշանակէ անպայման կը ներկայա-նաս: Այլ խօսքով՝ տրուածը  իսկական հրաման մըն է, որ յղի է  տակաւին սպառ-նական թաքուն շեշտով մըն ալ:  

          －Պէտք է ստորագրես այս փաստաթուղթը: 

    －Իրաւունք չունիս  չստորագրելու  այս  փաստաթուղթը:

    －Չես կրնար չստորագրել այս փաստաթուղթը:

  Որոնք  կը նշանակեն անպայման պիտի ստորագրես:  

          է) Ինք  եւ իրենք 

Այս դերանունները,  յարաբերաբար ան-ին ու անոնք-ին ունին նախադասութեան ենթական շեշտելու նուրբ ու շատ զգալի զօրութիւն  մը, մանաւանդ  երբ կ’աւելնայ գոյական ենթակային վրայ, ուր ան աւելորդաբանութիւն չէ:

Նկատենք շեշտումի, այնպէս ալ սատկացումի աստիճանական աճը հետեւեալ երեք զոյգերուն միջեւ.

         －Ա՛ն ըսաւ այս բոլորը.. .                             －Անո՛նք ըսին այս բոլորը:

         －Ի՛նք ըսաւ այս բոլորը...                             －Իրե՛նք ըսին այս բոլորը:

         －Մարկոսը ի՛նք ըսաւ այս բոլորը...          －Մարկոսենք իրե՛նք ըսին...: 

         Շեշտումի նոյն սաստկութիւնը կը գտնենք առաջին  եւ երկրորդ դէմքերուն հետ եւս, եզակի թէ յոգնակի:

                  －Ե՛ս ըսի այս բոլորը...

                  Ի՛նքս ըսի այս բոլորը...                       －Ես ի՛նքս ըսի այս բոլորը:

                  －Դո՛ւն ըսիր այս բոլորը...                            

                Ի՛նքդ ըսիր այս բոլորը...                       －Դուն ի՛նքդ ըսիր այս բոլ

                  －Մե՛նք ըսինք այս բոլորը...    

                  Ինքնե՛րս ըսինք այս բոլորը...            －Մենք ինքնե՛րս ըսինք այս բոլորը: 

                  －Դո՛ւք ըսիք այս բոլորը...

                  Ինքնե՛րդ ըսիք այս բոլորը...              －Դուք ինքնե՛րդ ըսիք այս բոլորը:

                                                                             *   *   *

Ու տակաւին ինք-ին կից, բոլոր թիւերով ու դէմքերով, կարելի է աւելցնել անձամբ գործիականը՝ ստանալու համար քիչ մը աւելի սաստկական, հաւանաբար նաեւ՝ ճոռոմ,   ձեւեր:

Այսպէս՝  

－Դուն ինքդ անձա՛մբ  հրաւիրէ զինք»:

Նաեւ՝ 

－Մենք ինքներս անձա՛մբ պիտի պատասխան տանք:

－Դուք ինքներդ անձա՛մբ  պիտի ներկայանաք հաշուետւութեան:  

          Ինք-ին փոխարէն յաճախ  բոլոր դէմքերու  եւ թիւերու  հետ կը կիրարկուի ինքնին-ը, որ կը նշանակէ ինքնիրեն, ռանաց ուրիշի օգնութեան, անզգայաբար: 

      －Մարկոսը  ինքնի՛ն լուծեց իր հարցերը:

－Դուն ինքնի՛ն   պիտի փորձես յաղթահարել այս դժուարութիւնը: 

－Մենք ինքնի՛ն ստանձնեցինք բոլոր հետեւանքները:

Ասոնք  իրենց  կարգին  զգալիօրէն աւելի  աւելի սաստիկ տարբերակներն են

առանձին կիրարկուած գոյական կամ դերանուն  ենթականերուն:

         Սաստկական նպատակով կը կիրարկուի նաեւ բոլոր դերանունը՝ աւելնալով գոյականի զանազան հոլովներուն վրայ, ուր ան աւելի կը շեշտէ ամբողջութեան գաղափարը:

Օրինակ՝

          －Մենք պիտի յաջողինք...: －Մենք բոլո՛րս պիտի յաջողինք:

          －Դուք ընդունուած էք:                                 －Դուք բոլո՛րդ ընդունուած էք: 

          Նաեւ՝ 

        --մեզ բոլորս, մեր բոլորին,  մեր բոլորէն, մեր բոլորով, 

--ձեզ բոլորդ, ձեր բոլորին, ձեր բոլորէն, ձեր բոլորով:

Բաղդատել՝ 

－Ձեզ պիտի ընդունին...:   －Ձեզ բոլո՛րդ պիտի ընդունին:

Արմենակ Եղիայեան 
armenag@gmail.com

Միացիր մեզ Տելեգրամում

Սեղմել այստեղ

Միացիր մեզ Յութուբում

Սեղմել այստեղ

Միացիր մեզ Տելեգրամում

Միացիր մեզ Յութուբում

Կիսվել