1.09c
Երեվան
ուրբ, նմբ 22
Մոնթեի ընկերներից Սիրակ Չախալյանն իր «Մոնթեն նայում է Արարատին» գրքում պատմում է Մոնթեի լուսանկարի պատմությունը։
«Մայիսի վերջն էր, թե հունիսի սկիզբը՝ լավ չեմ հիշում, զանգահարեց Մանուկը, ասաց, որ Մոնթեն Մասիսում է և հանդիպելու է Միքայելյանին, որից հետո երկուսով ուզում են հանդիպել ինձ հետ:
Միքայելյանի հետ հանդիպելուց հետո Մոնթեի անձնագրի հարցով նրանք գնացել էին Մասիսի անձնագրային բաժնի պետի մոտ: Պետը՝ Վարդան Վարդանյանը, նրանց խոստացել էր օգնել այդ հարցում և միաժամանակ հավելել, որ առաջին անգամն է լսել այդպիսի անուն: Նա միայն խնդրել էր, որ Մոնթեն ներկայացնի երկու լուսանկար, ցանկալի է սափրված վիճակում:
«Է՜, հա՞րկ է, որ սափրվիմ», - հարցրել է Մոնթեն:
«Մոնթե, համ պիտի սափրվես, համ էլ քո անունը մոռացիր, այսուհետ դու հայկական անուն պիտի կրես, ժամանակ ունես՝ ինքդ կորոշես», - ընկալելով Վարդանյանի ակնարկը և Մոնթեի տարակուսանքը, կատակով ասել է Մանուկը:
Անձնագրային բաժնից դուրս գալով նրանք գնացին լուսանկարվելու: Թեև անձնագրային սեղանի պետը փորձեց անձնագրի հարցում աջակցել Մոնթեին, սակայն ինչ-ինչ պատճառներով չկարողացավ», - գրում է Չախալյանը:
***
Մոնթեի անձնագրի հետ կապված պատմությունն ամբողջապես ներկայացնում է նրա այրին՝ Սեդա Գպրանեան-Մելքոնեանը ՀԵՏՔ պարբերականում հրապարակված «Կը Փորձեմ Շիտակ Աշխատիլ» հոդվածում։
«Հայաստան հասնելէ անմիջապէս ետք Մոնթէն կ՚ուզէր օրինապէս ամուսնանալ։ Մտահոգութիւնը մէկն էր։ Եթէ բաներ փոխուէին եւ ինք բռնի ղրկուէր իր հպատակութեան երկիրը՝ Ամերիկա, կրնար պահանջել, որ ես որպէս իր օրինական կինը հետեւիմ իրեն։ Լաւ գիտէր, որ առանց այդ թուղթին, մենք որպէս զոյգ ոչ մէկ արտօնութիւն կ՚ունենայինք։ Իսկ Ամերիկան առաջատար էր երբ հարցը կու գար նման «պատիժ»-ներու։
Արեւոտ օր մը Մոնթէն ու ես ձեռք-ձեռքի Մաշտոցի պողոտայէն ուղղուեցանք դէպի Կորիւնի փողոց, թեքուեցանք ձախ Տերեան փողոցով դէպի Պոլիթեքնիք ինստիտուտ եւ կարճեցնելով մեր ճամբան աստիճաններով բարձրացանք այդ ժամանակուան Երիտասարդական Պալատ պանթոկը։ Երկար ճերմակ անվերջանալի աստիճանները մագլցելով դարձանք շէնքին աջ կողմը եւ մտանք ԶԱԳՍ-ի գրասենեակ։
Ես Լիբանանեան անձնագիրս դրի բարեհամբոյր աշխատաւորուհիին առջեւ։ Ապա բացատրեցինք, որ Մոնթէին անձնագիրը կորսուած էր։ Մոնթէն իր մաշած ծննդյան վկայականի պատճէնին ծալքերը բացաւ։ Սեւ ֆոնի վրայ ճերմակ անգլերէն գիրերը ոչինչ կը նշանակէին այս գրասենեակին համար։ Կինը ժպիտով բացատրեց, որ այդ թուղթը բաւարար չէր մեզ ամուսնացնելու համար։ Կռնակնիս նայելով ետ դարձանք։
Մոնթէն արդէն հանդիպած էր երկրի այդ ժամանակուան ղեկավարներուն։ Վազգէն Սարգսեանին հետ սկսած էր մարտական պատրաստութիւններ քննարկել։ Գիտէր նաեւ ՀՀ Գլխաւոր դատախազ Հենրիկ Խաչատրեանին։ Այսինքն, մեր երկուքին հին ու նոր ծանօթներուն մէջ միջնորդ գտնելու հնարաւորութիւն չէր պակսեր։
Երիտասարդական պալատի աստիճաններէն իջնելու ժամանակ Մոնթէն լուռ էր։ Կը զգայի, որ տխուր էր այս ելքին համար։ «Ի՞նչ կ՚ըսես, կ՚արժէ՞ Հենրիկ Խաչատրեանին կամ Վազգէնին օգնութեան դիմել,» ըսի յոյս մը ստեղծելու համար։ «Գէշ կը զգամ անձնական բան խնդրելու բայց կարծեմ ուրիշ տարբերակ չունինք,» ըսաւ։ Սակայն երբէք այդ ծառայութիւնը չխնդրեց ու մենք մնացինք «օրինապէս» անամուսնացած։
Մոնթէն իր նամակներուն մէջ քանիցս գրած էր մեր ամուսնութեան մասին։ Գիտէինք, որ այդ նաեւ մեր ընտանիքները տեսնելու հրաշալի պատրուակ էր։ Գեղարդավանքը ընտրեցի։ Հալէպ շինուած մեր ոսկեայ օղակները տեսնելով Մոնթէն ըսաւ, «ասիկա շատ բարակ է։ Վստահ չի դիմանար ինծի։ Իսկ ես մատէս չեմ ուզեր հանել մատանիս»։ Մատանիները տարինք ծանօթ ոսկերիչի մը, որ եւ աւելի հաստը պատրաստեց եւ մեր անունները մէջը գրեց։ Մոնթէին զոհուելէն ետք երբ ԱՄՆ ժամանեցի, Մոնթէին եւ իմ ամուսնութեան օղակները մատիս էին։ Ազգականներէս մէկը հարցուց, «նշանտուքի մատանիդ ո՞ւր է»։ Ես այդ ժամանակ չհասկցայ, թէ ի՞նչ կը նշանակէր նշանտուքի մատանի։ Միայն յետոյ սորվեցայ, որ ամերիկեան ֆիլմերուն պէս, ամուսնութեան առաջարկը ադամանդ մատանիով կ՚ըլլար։ Խնդուքս եկաւ երեւակայելով Մոնթէն ադամանդ մատանի մը երկարած ինծի։
Երբեմն աւելի դիւրին է խօսիլ Մոնթէին չըրած եւ չունեցած բաներուն մասին քան ըրած։ Օրինակ, զոհուելու ժամանակ Մոնթէն իր անուան տակ ոչ մէկ սեփականութիւն ունէր։ Կ՚ապրէր ԵՊՀ-ի Նայիրի հանրակացարանի իմ սենեակս, քանի որ ես ուսանող էի։ Չունէր դրամատնային հաշիւ եւ ոչ մէկ անգամ աշխատավարձ կամ պարգեւ ստացած էր կենդանութեան ժամանակ թէ հետմահու։ Անգամ անձնական զէնք եւ զինուորական գրքոյկ չունէր։ Բացի վերոնշեալ ծննդեան վկայականէն, Մոնթէն ոչ մէկ անձնագիր ունէր։ Մեր ամուսնութիւնը գրանցուած էր միայն եկեղեցուով։ Քանի որ Մոնթէն շա՜տ կ՚ուզէր այս վերջին երկուքը ունենալ, իր զոհուելէն ետք խնդրեցի, որ գոնէ այդ ցանկութիւնները ձեւով մը կատարուին։ Նախագահ Լեւոն Տէր Պետրոսեան ընդառաջեց խնդրանքիս։ Համալսարանի հին ընկերներէս Վահէ Գաբրիելեանը, որ այդ ժամանակ նախագահին գրասենեակը կ՚աշխատէր, այդ գործին լծուեցաւ։ Մեր ամուսնութիւնը քանի մը ժամուան ընթացքին հետին թուականով գրանցուեցաւ ԶԱԳՍ-ով։ Ու Մոնթէին իսկական անունով խորհրդային Հայաստանի անձնագիրը տրուեցաւ ինծի», - գրում է Սեդան։
