19.09c
Երեվան
ուրբ, հկտ 03
Պէյրութը տակաւին ընդհանուր շոքի մը փուլին մէջ է։ Ցաւը մեծ է, կառավարութիւնը՝ բաւական տկար, իսկ գետնի վրայ առկայ ողբերգական պատկերը կարիք ունի շատ մեծ ճիգերու։
Ինչ խօսք, որ լիբանանցիներուն համար, որոնք նմանատիպ, սակայն ոչ այս պայթումին նման դէպքերու ականատես եղած են, նման վիճակներէն դուրս գալու կամքը եւ վճռակամութիւնը նորութիւն չեն։
Նորութիւն չէ, երբ քաղաքացիական պատերազմի ամբողջ բեռը թօթափելով երկուքի կիսուած Պէյրութը իր երկու ձեռքերը նորէն իրար միացուց ...
Նորութիւն չէ, որովհետեւ հազար տեսակ թշնամիի եւ օտարական բանակի առջեւ իր գլուխը հակած արաբական եզերքի միտքի ու լոյսի այդ քաղաքը կարողացաւ թօթափել ամէն տեսակի վէրքերը ու յոյսով նայիլ մեր աշխարհին։
Ու երբեք նորութիւն մը չէր, երբ պայթումներու, ահաբեկչական արարքներու, ռազմական գործողութիւններու թատերաբեմը դարձած երբեմնի «Արեւելքի Փարիզ»ը նորէն խօսեցաւ խաղաղութեան լեզուով։
Մեր աշխարհին կ՚ըսեմ, սակայն կ՚ուզեմ տեղ մը բացատրուիլ, տեղ մը հասկցուիլ, որ Պէյրութը ինքը ամբողջ աշխարհ մըն է։
Մեծ միտքի, մեծ յոյսի, մեծ լուսաւորութեան, մեծ տաղանդի ու մանաւանդ մեծ հիւրասիրութեան Պէյրութը արեւելքի եւ արեւմուտքի միացման կէտն է, որուն բոլոր ովասիսներուն շուրջ եւ բոլոր ջուրերուն վրայ հեռու-հեռուներէն արեւմուտքի հովերը կ՚ուգան խօսելու համար արեւելքի շատ հին-հինէն միտքին ու խիղճին համար։
Գեղեցիկ ու առաքելաշունչ դրուածքով մը Հռոմի Յովհաննէս-Պետրոս Պապը Լիբանանը համարած էր, ոչ թէ սոսկական երկիր, այլ առաքելութիւն։
Նոյն երանգով խօսած էր հայոց գիրի վարպետներէն Հրանդ Մաթեւոսեանը, որուն հետ այս տողերը գրողը առիթով մը վարպետին բերնէն լսած էր շատ պարզ ու ոսկեայ բառերով նկարագրուած վկայութիւն մը: Նոյն Մաթեւոսեան կ՚ըսէր «Պէյրութը արեւմուտքի եւ արեւելքի սիրահետման կէտն է, նրանք այդ ուժերը էնտեղ եւ կը բախին, եւ կը սիրեն զիրար...»
Ճիշդ է քաղաքական վերլուծութեան սիւնակի սահմաններէն դուրս եկայ պահ մը, բայց Պէյրութի մասին գրել առանց բանաստեղծութեան խորհուրդը չկիրառելու անհնարին է ու շատ դժուար։
Պէյրութը ոսկիով չէ որ կշռուի, ան չունի հզօր ճարտարարուեստ, չունի տնտեսական մեծ ամրոցներ, չունի տարերային զէնք ու զինամթերք եւ այսօր չունի նաեւ դրամ ու պարէն։
Թերեւս չունի ոչինչ, բայց ունի ոգի, այն ոգին որ կը պահէ Մերձաւոր Արեւելքի մեծ «շարմ»ն ու մեծ պայքարը, մեծ դեգերումներն ու մարդկային մեծ տրոփները։
Պէյրութը ունի մարդկային ոգի, մարդկային շունչ եւ բարին ու սպիտակը լոյսի վերածող անկոտրում կամք։
Թերեւս բոլոր այս առիթները կրնան սպառած ըլլալ, թերեւս մեր կարմիր սրտերուն մէջ բնակած յոյսը հասած է իր վերջին շունչին, սակայն մէկ է Պէյրութը պիտի ապրի ...
Քաղաքակրթութիւնները կրնան ճակատիլ, «պաղ պատերազմ»ները կրնան կրկնուիլ, արեւմուտքը կրնայ նորէն հարուածել հազար ու մի գիշերներու խորհուրդը իր աչքերուն մէջ պահած արեւելքի բոլոր հաւատացեալները ... Բայց Պէյրութը պիտի ապրի։
Իսկ այն ինչ, որ կատարուեցաւ երեքշաբթի օր, քաղաքակրթութիւններու մեծ բախման հերթական «հանդիպում»ն է. հանդիպում, որ իր հետ բերաւ արիւն եւ ցաւ, հանդիպում, որ բզիկ-բզիկ ըրաւ իմ ծննդավայրիս փողոցներն ու թաղամասերը... սակայն այդ չէ էականը, որովհետեւ այս «հերթական» դարձած հանդիպումէն ետք ալ նոյն արեւմուտքը եւ նոյն խոհուն արեւելքը պիտի հասկնան, որ անհնար է կերտել նոր աշխարհ առանց այս Պէյրութին, առանց հին Պէյրութին ու մանաւանդ այն Պէյրութին, որ վաղը նորէն պիտի ծաղկի...։
