15.09c
Երեվան
հնգ, հկտ 02
«Արեւելք»ի հարցումներուն կը պատասխանէ ամերիկահայ համայնքային գործիչ Ալիս Նագգաշեան Կիւրեղեան։
-Դուք յաճախ կ՚այցելէք Հայաստան: Ի՞նչ են ձեր տպաւորութիւնները այս այցելութեան:
Շատ ոգեւորուած եմ եւ շատ ուրախ․ այստեղ իմ հայրենիքս է: Անցեալ տարի հոկտեմբերին նոյնպէս հայրենիք էի՝ ներկայ գտնուելու ՀՕՄի կեդրոնի սրահի բացումին: Ամէն տարի Միացեալ Նահանգներու Ֆրեզնօ քաղաքէն ամուսինիս հետ կու գայինք այստեղ: Ցաւօք 4 տարի առաջ կորսնցուցի զինք: Վերջին անգամ, երբ ամուսինիս հետ եկանք, 20 ամիս հոս մնացինք, եւ ինք հոս մահացաւ: Մարմինը տեղափոխեցի Ֆրեզնօ, եւ յուղարկաւորութիւնը հոն եղաւ: Իրմէ ետք տակաւին կը շարունակեմ գալ մինակս։ Անշուշտ, աւելի լաւ պիտի ըլլար, եթէ միասին ըլլայինք:
-Այս վերջին պատերազմէն ետք, արդեօք ձեր մէջ բան մը կտրուեցա՞ւ Հայաստանի առումով։
Անշուշտ, բոլորս շատ վատ զգացինք: Օրերս յիշատակն էր՝ վերջին արցախցիին իր հողէն հեռանալուն։ Ամէնքս ազդուած ենք, արցախցի բարեկամներ ունիմ, այդ կարգին եւ՝ իմ արցախցի ընկերուհիս, որ շատ տխուր ու յուզուած էր:
Միւս կողմէ, կեանքը պէտք է շարունակուի, պէտք է առաջ նայինք։ Օրերս Հայ Օգնութեան Միութեան 50 նորագիր ընկերուհիներ իրենց երդումը տուին, արարողութեան ներկայ գտնուեցայ, ուրախ երեւոյթ էր:
- Ինչո՞ւ ձեր սրտին մէջ տարբեր շեշտ մը կայ ՀՕՄ-ին հանդէպ, ո՞րն է գաղտնիքը:
Ես փոքր տարիքէս մօրս հետ Հալէպ ՀՕՄի ժողովներուն կ՚երթայի։ Ինք վարչական էր, հետեւաբար մանկութենէս արդէն ՀՕՄուհի եղած էի, եւ սրտիս մէջ մեծ տեղ ունի ՀՕՄը:
Նախ, որովհետեւ ՀՕՄի նպատակը օգնելն է, օգնել՝ անխտիր: Թերեւս սերունդէ սերունդ փոխանցուած է այդ սէրը ՀՕՄի նկատմամբ: Երբ ամուսնացայ ու Ֆրեզնօ փոխադրուեցայ, ամուսինիս մայրը (կեսուր բառը չէր սիրեր) նմանապէս ՀՕՄուհի էր: Ամուսինիս հայրը՝ Մելիք Շահը, թունդ դաշնակցական էր, «Ասպարէզ» թերթի խմբագիր եղած էր տարիներ. ինչպէս գիտէք, «Ասպարէզ»ը 1908-ին սկսած է Ֆրեզնոյի մէջ (խօսքը «Ասպարէզ»ի ազդեցիկ խմբագիրներէն Արմենակ Մելիքեանի (1949-1952 եւ 1969-1970) մասին է, որ կը գործածէր Մելիք Շահ գրչանունը-«Արեւելք»)
Երբ ես հարս գացի Ամերիկա, ամուսինիս ընտանիքը՝ բոլորը կուսակցական էին կամ ՀՕՄի անդամուհի, բոլորը ժողովներու կ՚երթային: Ես հազիւ 16 տարեկան էի (շատ փոքր տարիքիս ամուսնացած եմ), վերջը ես ալ անդամագրուեցայ ՀՕՄին: Ամուսինիս հետ սկսայ երթալ կուսակցական ժողովներու եւ այս ձեւով ներգրաւուեցայ ազգային կեանքին մէջ: Նաեւ սկսայ յաճախել Ֆրեզնոյի «Ս.Երրորդութիւն» եկեղեցին, եւ 42 տարիէ ի վեր կ՚երգեմ դպրաց դասին մէջ: Եկեղեցին ալ սրտիս շատ մօտիկ է: Եկեղեցւոյ շաբաթօրեայ հայկական դպրոցին մէջ 12 տարի հայերէն դասաւանդած եմ, իսկ վերջին տարիս ստիպեցին, որ տնօրէնուհին ըլլամ: Բայց, քանի որ պէտք է Լոս Անճելըս երթայի, ստիպուեցայ ձգել աշխատանքս, ապա թէ ոչ՝ շատ կ՚ուզէի շարունակել:
Շաբաթօրեայ դպրոցը սկսաւ հայր Միւռոն ծ. վրդ. Ազնիկեանը: Ան առաջարկեց վճարել ուսուցչուհիներուն, ես ըսի, որ բոլորին թող վճարեն, բայց ես կամաւոր պիտի աշխատիմ: Ընդհակառակը, ես դեռ աշակերտներուն նուէրներ կ՚առնէի: Դժբախտաբար, դպրոցը փակուեցաւ, որովհետեւ աշակերտութեան թիւը շատ նուազեցաւ: Իմ դասաւանդած շրջանիս որքա՜ն կը հետաքրքրուէի աշակերտներով ու ժամանակ կը տրամադրէի անոնց, այդ վերաբերմունքը երբ աշակերտները չնկատեն, չեն յաճախեր: Իմ աշակերտներէս շատեր դիրքերու հասան, կրնամ յիշել սրտի մասնագէտ Յովիկ Արթինեանը, որուն հետ մինչեւ օրս կապի մէջ եմ: Շատ ուրիշներ ալ կան, որ յաջողած են իրենց ասպարէզներուն մէջ։
- Ձեր միջավայրին մէջ, Հայաստանի հանդէպ սէրը ուրկէ՞ ծագեցաւ, որովհետեւ այն ժամանակ շատ չէին խօսեր Խորհրդային Հայաստանի մասին:
Մենք Հայաստանով մօտէն սկսանք հետաքրքրուիլ, երբ 1988-ի 7 դեկտեմբերի երկրաշարժը պատահեցաւ: Խումբ մը երեխաներ Ֆրեզնօ բերին, անոնցմէ մէկուն վիճակը շատ ծանր էր, ան մեր ընտանիքի խնամատարութեան յանձնուեցաւ, բաւական խնամեցինք, եւ երբ վերադարձի ժամը հասաւ, ան ըսաւ, թէ չեմ ուզեր վերադառնալ Հայաստան առանց ձեզի: Ամուսինիս երազն էր՝ տեսնել հայրենիքը, հետեւաբար միասնաբար եկանք Հայաստան, բաւական մնացինք եւ շատ սիրեցինք մեր հայրենիքը, անկէ ետք սկսանք միշտ գալ, կարծես վարժութիւն եղաւ: Միշտ կ՚օգնէինք, բայց տխուր փորձառութիւններ ալ ունեցանք, մարդիկ ջանացին մեզ խաբել եւ խաբեցին ալ․ ամուսինս շատ նեղուեցաւ եւ թերեւս ալ ատկէ մահացաւ: Մենք 4 ընտանիքի օգնած ենք այստեղ, եւ 4-ն ալ ապերախտ գտնուած են։
Ընդհանրապէս միշտ կը սիրեմ օգնել կարիքաւորին: Անցեալ տարի թաքսի նստած էի, երբ վարորդը ըսաւ Արցախէն է, շատ արագ ինչ-որ գումար վերցուցած էի հետս, նուիրեցի: Ուրիշ ընտանիքի մըն ալ օգնեցի, որ գիւղի մը մէջ կովեր գնէ ու պահէ: Նոյնիսկ պատճառ եղայ, որ ՀՄԸՄական բարեկամս՝ Վաչէ Վասիլեան, ինքն ալ նուիրատուութիւն ընէ: Սակայն այս մարդուն հետ ալ կապս կտրուեցաւ: Երբ մարդիկ կը խաբեն զիս, շատ կը նեղուիմ եւ կը հիւանդանամ, ամուսինս ալ կեանքը տուաւ այստեղ:
-Երբ դուք այստեղ այսքան կը հիասթափուիք, չէ՞ք ուզեր Հայաստանէն կտրուիլ:
Ո՛չ, բացարձակապէս: Ես շատ կը սիրեմ իմ հայրենիքս: Հոս տարբեր զգացում կ՚ունենամ, շատ լաւ կը զգամ ինքզինքս:
-Որպէս տարիներու ՀՕՄուհի եւ բարերար, ինչպէ՞ս կը գնահատէք ՀՕՄի գործունէութիւնը:
ՀՕՄը սքանչելի գործունէութիւն կը ծաւալէ: Ես 61 տարի է ի վեր անդամ եմ ՀՕՄին: Երբ ՀՕՄի կառոյցներէն Արեւելեան Ամերիկան, Արեւմտեան Ամերիկան եւ Գանատան բաժնուեցան եւ իւրաքանչիւրը դարձաւ առանձին շրջան, Արեւմտեան Ամերիկայի առաջին Շրջանային վարչութեան կազմին մէջ էի: Ամբողջ կեանքիս ընթացքին նուիրուած եղած եմ ՀՕՄին: Ֆրեզնոյի մէջ Armenian Cultural Center ունինք, ուր իւրաքանչիւր միութիւն՝ ինչպէս Համազգային, ՀՄԸՄ, AYF եւ այլ միութիւններ իրենց սենեակները ունին: Այնտեղ սրահ կայ՝ «Կարօ Եւ Ալիս Կիւրեղեան»ի անուամբ, ամուսինիս՝ Կարոյին ողջութեան ատեն այդ նուիրատուութիւնը ըրինք: Ուրախ եմ, որ երիտասարդները կը հաւաքուին այնտեղ: ՀՄԸՄը կիրակի օրերը սկաուտութիւնը հոն կ՚ընէ: Մեծ գոհունակութիւն կը ստանամ այս բոլորէն: Ուրախ եմ, որ հայութեան օգտին կը ծառայէ:
-Ինչպէս գիտենք՝ դուք Հալէպի ծնունդ էք, երկար տարիներ արդէն անցած են ձեր հեռանալէն, ի՞նչ զգացում ունիք Հալէպի նկատմամբ: Ի՞նչ յիշողութիւններ ունիք Հալէպէն:
Տակաւին կը սիրեմ Հալէպը, որովհետեւ ծննդավայրս է, Հալէպի հետ իմ կապս չէ կտրուած, քանի անգամ գացած եմ Հալէպ: Այս ամիս հարսնիքի հրաւիրուած էի եւ շատ կը փափաքէի երթալ ու ներկայ գտնուիլ, բայց ըսին քաղաքական վիճակը դեռ կայուն չէ: Ազգականներ ունիմ այնտեղ: Ճիշդ է՝ երկար տարիներէ ի վեր ձգած եմ Հալէպը, բայց սէրս Հալէպի նկատմամբ, տակաւին վառ է:
Ես Հալէպի Սրբոց Քառասնից Մանկանց եկեղեցւոյ մէջ պսակուած եմ, մինչեւ հիմա կը յիշեմ Ժըտայտէի թաղերը: Յաճախած եմ Հայկազեան վարժարան, ապա Քարէն Եփփէ ճեմարան: Շատ աղուոր յիշատակներ ունիմ Հալէպէն: Ընկերական աղուոր շրջանակ ունէի:
-Ամերիկայի մէջ ձեր օրագիրը ինչպէ՞ս է:
Ամերիկա շատ զբաղ եմ, որովհետեւ բացի Հայ Օգնութեան Միութենէն, բացի եկեղեցիէն, նաեւ եկեղեցւոյ տիկնանց միութեան անդամ եմ, քանի մը տարի առաջ՝ նաեւ ատենապետուհին: Ֆրեզնօ շատ լաւ հայկական ծերանոց ունինք, հոն ալ Life Patron եմ (հովանաւոր): Իմ կարելիութեանս սահմաններուն մէջ կամաւոր եւ մեծ սիրով կ՚աշխատիմ:
Այնտեղ ընկերուհիներու լաւ մեծ շրջանակ ունիմ, որ մօտիկ են եւ հարազատ, զիս առանձին չեն ձգեր, նոյնիսկ, երբ այստեղ եմ՝ կը զանգեն ու կը հարցնեն որպիսութիւնս:
Առաջ ամուսինիս հետ յաճախ կ՚այցելէինք Լոս Անճելըս, նոյնիսկ 4 տարի հոն փորձեցինք ապրիլ: Բայց Ֆրեզնոյի մէջ մեծ շրջանակ ունիմ ու վարժուած եմ:
-Ֆրեզնոյի ձեր հայ համայնքը ինչո՞վ կը յատկանշուի: Հայութեան օրակարգը ի՞նչ է: Ինչպէ՞ս է մթնոլորտը: Ինչո՞վ կը զբաղին:
Ֆրեզնոյի հայ համայնքը հին գաղութ է: 5 սերունդէ ի վեր հոն են, ամերիկածին են, բայց հայասէր են ու ազգասէր: Կը հաւատան միայն եկեղեցւոյ, եւ ոչ՝ միութիւններու:
Ուիլիըմ Սարոյեանի թանգարանը կայ, նաեւ՝ Սողոմոն Թեհլիրեանի յուշարձանը: Ով որ կու գայ Ֆրեզնօ, անպայման կ՚այցելէ այդ յուշարձանը: Մեր ընտանեկան գերեզմաններն ալ հոն են:
Հայեր կան, որոնք կը զբաղին հող ու այգի մշակելով: Նաեւ հայեր կան, որոնք գործարաններ ունին՝ միրգերը հաւաքելու եւ տեղւոյն վրայ փաթեթաւորելու եւ արտահանելու:
-Տիկին Ալիս, զրոյցի աւարտին կ՚ուզէի հարցնել, Հայաստանի ապագայով մտահո՞գ էք:
Անշուշտ մտահոգ ենք եւ կը հետեւինք բոլոր իրադարձութիւններուն: Ամուսինս Ամերիկա ծնած մեծցած էր ու երիտասարդութեան տարիներուն ծառայած ամերիկեան զինուժին մէջ (marines) ու շքանշաններ ստացած: Նոյնիսկ Լիբանան գացած է պատերազմի շրջանին: Արցախի պատերազմին ան ըսաւ․ «Երանի երիտասարդ ըլլայի եւ երթայի, ես ալ կռուէի»:
Մեր հայրենիքէն ընդամէնը բուռ մը մնացած է, փոքր Հայաստան մը, երանի պահենք ու պահպանենք, եւ յանկարծ չպատահի, որ հազարաւոր տարիներ ետք հայրենիք կորսնցնենք։
