26.09c
Երեվան
չրք, հնս 18
Մօիկ անցեալին Լեզուի կոմիտէութիւնը հրապարակեց հաղորդագրութիւն մը, որով կը զգուշացնէր յատկապէս արեւելահայ գրողները չչարաշահելու որպէսզի շաղկապը՝ կիրարկելով զայն որ շաղկապի փոխարէն հոն, ուր նման փոխարինում թոյլատրելի չէ:
Եւ առ այս կու տար օրինակներ, ինչպէս են հետեւեալները.
***Թուրքիայի քրդերը պահնջում են, որպեսզի Անկարան միջամտի եւ պաշտպանի Կոբանիի քուրդ բնակչությանը («Լրագիր-ամ»):
***Ցուցարարները պահանջում են, որպեսզի նախագահ Սերժ Սարգսյանը հանդես գա ուղիղ եթերով («Ազատութիւն» ռադիոկայան):
*** Եւ մենք յստակ նպատակադրուած ենք, որպէսզի այդ ներդրումային ծրագրերը աշխատատեղեր ստեղծեն աղէտի գօտում (Ն. Փաշինեան):
***Խնդիրներից մէկն է ստեղծել այնպիսի երաշխիքներ, որպէսզի փտածութիւնն ալյեւս ծիլ չտայ (Արմէնփրես):
Լեզուի քիչ թէ շատ ճիշդ ուղղուածութիւն եւ բծախնդրութիւն ունեցող հայը բերուած օրինակներուն մէջ պէտք չէ «որպէսզի» դնէ, այլ պէտք է դնէ «որ»:
Ասոնք կը պատասխանեն հետեւեալ հարցումներուն՝ ի՞նչ, ինչի՞, ինչպիսի՞:
Այսպէս՝
– Ի՞նչ կը պահանջեն,– կը պահանջեն որ Անկարան միջամտէ. կը պահանջեն որ նախագահ Սերժ Սարգսեանը հանդէս գայ. ինչպիսի՞ երաշխիքներ,– որ այլեւս ծիլ չտայ (ծիլ չտուող երաշխաիքներ):
Եւ ոչ թէ՝ ի՞նչ նպատակով...
Մինչդեռ բերուած օրինակները ձեւականօրէն կը պատասխանեն «ի՞նչ նպատակով» հարցումին:
Արեւելահայ լեզուաբանները միշտ ալ համոզուած են, որ այս սխալ կիրարկութեան աղբիւրը ռուսերէնն է, որ կամք, իղձ, փափաք, ձգտում նշանակող բայերու հետ կը գործածէ որպէսզի՝ փոխանակ որ-ի:
Այսինքն՝ հոն ուր հայը կ’ըսէ՝ կը փափաքիմ որ...ռուսը կ’ըսէ՝ կը փափաքիմ որպէսզի...:
Երեւոյթները ցոյց կու տան, որ համաճարակը վարակած է շատ բայեր եւս՝ չսահմանափակուելով ռուսական նեղ պարունակին մէջ:
Օրինակներ՝
***Մարտի 1-ի քրէական գործի քննութեան այս փուլում անհրաժեշտութիւն կայ, որպէսզի ՀՀ երկրորդ նախագահ Ռոբերտ Քոչարեանը գտնուի կալանքի տակ («Արմէնպրես»):
***Գիւղացիները փակել են ճանապարհն ու պահանջում են, որպէսզի անասնագողերը յայտնաբերուեն (Շամշեան):
*** Եւ մենք յստակ նպատակադրուած ենք, որպէսզի այդ ներդրումային ծրագրերը աշխատատեղեր ստեղծեն աղէտի գօտում (Ն. Փաշինեան):
***«Ուզում եմ մաղթել, որպեսզի որքան հնարաւոր է շուտ ձևաւորէք կառավարութիւնը (Ա. Սարգսեան):
Ծանօթ,-- Հիմա նոր վարակ մըն ալ սկսած է գործել. որպէսզի ըսելու փոխարէն որպիսի ըսողներ կան, եւ այս՝ բարձրագոյն մակարդակի վրայ...
Եւ ենթադրելի էր, որ այս բոլորը Երեւանէն ուղիղ գծով կ’արտածուին ի սփիւռս՝ գալու փաթթուելու համար մեր խեղճ ու անտէր արեւմտահայերէնի նկուն վիզին:
* * *
Այլ հարց թէ մեր մէջ անոր գործած աւերը նոյնքան վաղեմի ու տարողունակ ըլլալ կը թուի, որքան արեւելահայերէնի մէջ, որ, այս պարագային, հազիւ թէ պատասխանատու համարուի:
Է՜հ, մեզ (արեւմտա)հա՛յ են ասում...
***Ան համոզեց ցարը, որպէսզի հայոց եկեղեցական կալուածները գրաւելու հրամանագիր հանէ (Մ. Իշխան, «Գրականութիւն», Բ., էջ 234):
***Համոզեցի հայրս, որպէսզի մէկ տարիով ամբողջացնեմ ուսումս Լոնտոնի մէջ ( Վահագն):
***Նախագահ Քենետի կը թելադրէ իր տնտեսագէտներուն, որպէսզի Ֆրանսա գան...(Ա. Ծառուկեան, «Առկայծող հայեր», էջ 157):
***Ռազմավարութիւնը կը պահանջէ, որպէսզի Վարդգէս որոշ թերահաւատութիւն մը ցոյց տայ (անդ, էջ 178):
***Խնդրած էին Լորենսէն, որպէսզի եօթը անուններ ճշդէ (Ա. Ծառուկեան, «Սփիւռքի տասնամեակները», էջ 36):
***Այդ փոքրիկ դէպքերը արգելք չեղան, որպէսզի... գործը իր բնականոն ճամբով ընթանայ ( Ռուբէն, Բ., էջ 52):
***Ան յանձնարարեց Հայաստանի ակադեմիային, որպէսզի կազմակերպէ գիտաժողով մը («Ազդակ», 5-8-2000):
***Յետոյ պէտք եղաւ, որպէսզի մարդիկ գրաբարին ոտքը երթան (Յ. Սիրունի. «Պոլիսն ու իր դերը», Դ., էջ 21):
***Հայկական կողմը առաջարկած է, որպէսզի Թուրքիա ինք ստանձնէ միջնորդի դերը ( «Մասիս» շաբաթաթերթ, 3-1-09, էջ 30):
***Նման ներարկում մը մղած է, որպէսզի վերստին աճին մուկերուն ստեւները ( «Ազդակ», 20-9-11, էջ 7):
***Զօրավարը կառավարութենէն պահանջած է, որպէսզի աւելի ընդարձակ լիազօրութիւններ տրուին բանակին («Մարմարա», 20-9-12):
***Միջազգային կազմակերպութիւնները առաջարկած են Հայաստանի իշխանութիւններուն, որպէսզի հարցը ուսումնասիրեն ( «Ազդակ», 24-2-99):
***Նախագահի հրաժարականի հարցը կը դրուի այն պատճառով, որպէսզի անոր հեղինակութիւնը տկարանայ բանակցութիւններու ժամանակ (անդ):
***Կը պահանջուի հայերէն, որպէսզի կռուող մարտականները թողուն Վանը («Նոր կեանք», 16-5-13, էջ 31):
***Պէտք է պարտադրեն ձեռնարկութիւններուն, որպէսզի վճառեն իրենց պարտքը (անդ):
* * *
Մրցոյթ 4. «Ժահրի անգլիական տարբերակը սրընթաց կերպով կը յառաջդիմէ»:
ա)Կերպով աւելորդ է, սրընթաց-ը արդէն կերպ ցոյց կու տայ:
բ) Կը յառաջդիմէ դրական հասկացութիւնը անյարիր է ժահրին, որ բացասական հասկացութիւն է: Աւելի յարմարը՝ կը յառաջանայ, կը տարածուի, կը զարգանայ...
Ճիշդ պատասխանած են՝ Գէորգ Եազըճեան, Լեւոն Շառոյեան, Մանուէլ Ֆարաճեան:
Մրցոյթ 5. Սրաբգրել հետեւեալ երեքին սխալ շարադասուած տարրերը:
ա) Պետութիւնը ազատօրէն թոյլատրած էր օգտագործել այս թմրանիւթը:
բ) Վերակացուին կողմէ գործուած մանուկին դէմ բռնութեան թղթածրարը:
գ) Այն օրերու Հայաստանի Գրողներու միութիւնը տուաւ այս որոշումը:
Արմենակ Եղիայեան
