Հնչեակի մը հետքերով (4)

156
14/04/2024

Հնչեակի մը հետքերով (4)

Հայերը կը թուին ըլլալ Առվերի հնչեակը առաւելագոյնս գնահատողներէն ու լաւագոյն թարգմանողներէն: Եւ զարմանալի չէ, երբ նկատի առնենք այն ջերմ կապերը, որ Զարթօնքի սերունդը հաստատեց ֆրանսական մշակոյթի հետ: Այս իրողութեան վկաներն են այն մեծաթիւ թարգմանութիւնները, որ ստորեւ կը դնենք ընթերցողի տրամադրութեան տակ՝ առանց վստահ ըլլալու, որ ասոնցմով կ’աւարտի շարքը: Եթէ գտնուին ուրիշները եւս, կը խնդրեմ հասցնել զանոնք ինծի, որպէսզի համալրեմ արխիւս ու hաճոյքով վերադարձնեմ զայն հանրութեան՝ իբրեւ անոր սեփականութիւնը:

-------------------------

1838--1917

Կեանքիս գաղտնիքն, հոգւոյս խորհուրդն է ծածուկ,

Վայրկենի մէջ ծնունդ առած սէր մ’անբաւ.

Վէրքն անդարման է ու կը կրեմ անխօսուկ,

Կին մը տուաւ զայն, բայց երբեք չգիտցաւ:

Այսպէս կ’անցնիմ մօտէն՝ աչքէն ալ անտես,

Միշտ մենաւոր եմ, թէպէտեւ միշտ իր քով.

Երկրիս վրայ կեանքս պիտի կնքեմ ես՝

Ոչինչ հայցել կամ ընդունիլ յուսալով:

Նէ, զոր երկինք ստեղծեց գողտր ու հլու,

Կ’ուղեւորի անփոյթ՝ առանց լսելու

Մրմունջ սիրոյ, որ քայլերուն շուրջ զեղու:

Իր խիստ պարտքին հաւատարիմ, երկիւղած,

Երբոր կարդայ իրմով առլի այս քերթուած,

«Ո՞վ է այդ կին»,− պիտի յարէ անկասկած:

(1911) Մկրտիչ Աճեմեան

* * *

Վահան Թեքէեան

1878--1945

Ինչպէս գաղտնիք մը հոգիս, խորհուրդ մ’ալ կեանքս է լցած,

Յաւերժական սէ՜ր մ’անհուն, զոր երկվայկեան մը ծնաւ.

Ցաւս անյոյս էր, ուստի չյայտնեցի զայն բնաւ,

Եւ զայն տուողն ալ երբեք չունեցաւ ոչ մէկ կասկած:

Ես միշտ, աւ՜աղ, իր քովէն պիտի անցնիմ աննշմար,

Միշտ իր մօտիկը թէպէտ, բայց մենաւոր յաւիտեան,

Եւ աշխարհի վրայ ընեմ պիտի շրջանս լման՝

Ոչինչ խնդրած եւ ոչինչ ալ ստացած ինձ համար:

Մինչդեռ ինքը, շատ անուշ ու թէեւ շատ ալ աղու,

Պիտի երթայ իր ճամբէն անփոյթ՝ առանց լսելու

Սիրոյ մրմունջը յառնող իր քայլերուն հետքին վրայ:

Հաւատարիմ եւ հլու իր սուրբ պարտքին խստամբեր՝

Պիտի ըսէ , երբ կարդայ իրմով լեցուն այս տողեր.

«Ո՞վ է այդ կինը արդեօք»,− եւ պիտի չհասկնայ:

* * *

Մեսրոպ Նուպարեան — Ուիքիփետիա

1842--1929

Իմ կեանք ունի իր գաղտնիք, իր խորհուրդն ունի հոգիս,

Սէր մը անանց ու սաստիկ, որ յեղակարծ գերեց զիս.

Ցաւս անբոյժ ու անյոյս՝ հարկը տեսայ լռութեան,

Կինն ազդող իմ հոգւոյս չէ հասկցած ոչ մէկ բան:

Անոր քովէն ես անցած պիտի ըլլամ աննշմար,

Միշտ իր քովիկն, իր դիմաց, այլեւ մինակ ու թշուառ:

Սիրտս կոտրած, տխուր է, պիտի անցնիմ աշխարհէ՝

Բան մի իրմէ չխնդրած, չընդունած բան մի իրմէ:

Թէպէտ բարի, զգայուն կազմած ըլլայ զայն Աստուած,

Իրեն ճամբան թարթափուն պիտի քալէ չլսած

Անգամ մը իսկ՝ ցաւագին սիրոյ դժբախտ քրթմնջիւն,

Որ իր անցած միջոցին իրեն կ’ուղղուի նուաղուն:

Առաքինի, երկիւղած, իրեն պարտուց կապուած նա՝

Իմ այս տողեր երբ կարդայ, զորոնք ի՛նք է ներշնչած,

«Ո՞վ է այդ կին» պիտ’ըսէ «որու տարփով կ’այրի սա»,−

Ու անգիտակ իմ հուրէն՝ բան պիտի չհասկնայ:

(1904) Մեսրոպ Նուպարեան

Ծանօթ.-- Ուրեմն Մեսրոպ Նուպարեան քանի մը անգամ թարգմանած է Առվերի հնչեակը, աւելի ճիշդը՝ վերատեսութեան ենթարկած է զայն. այլ տարբերակ մը տուինք «Հնչեակի մը հետքերով»-ի առաջին յօդուածով:

* * *