20.09c
Երեվան
շբթ, հլս 27
Այս գործարքի լուծարումով հարթուած կ՚ըլլայ Երուսաղէմի մէջ առկայ տագնապը։ Պարտաւոր ենք դասեր քաղելու պատմութենէն։ Այս գործարքի լուծարումով, անշուշտ, առկայ տագնապը կը հարթուի, բայց միշտ վտանգի ենթակայ է հայոց թաղամասը, որ Երուսաղէմի Հին քաղաքի 1/6-րդը կը կազմէ եւ այնտեղ կը գտնուին քրիստոնէական ուխտագնացութեան կարեւորագոյն վայրեր։ Ապագային վտանգներէ խուսափելու համար պէտք է առնել կառավարման քայլեր՝ դիմակայելու համար հաւանական նոր տագնապներուն կամ սպառնալիքներուն։ Յիշենք, որ Բիւզանդական ժամանակաշրջանին, երբ կրօնական առաջնորդներ փախան ներխուժումներու հետեւանքով, հայոց պատրիարքը մնաց իր դիրքին վրայ՝ պաշտպանելու համար հայկական հարստութիւնը, ինչ որ բարձր գնահատուեցաւ զանազան քրիստոնեայ կամ իսլամ առաջնորդներու կողմէ՝ ներառեալ Սալահատտինը։
Պոլսոյ «Ժամանակ» օրաթերթէն կը կարդանք՝
Սաղիմահայ Յակոբ Ճռնազեան, որ բողոքի հաւաքներ ալ կազմակերպած է, այս փուլին մեզի յայտնեց հետեւեալը։
*
Մեր պահանջն է, որ պայմանագիրը շուտով չեղարկուի եւ որեւէ այլ նոր պայմանագիր մը չստորագրուի «Կովերու պարտէզ»ին համար։ Պատրիարքութիւնը հանրութեան պէտք է ներկայացնէ, թէ ի՛նչ տեղի ունեցած է եւ ի՛նչ վաճառուած է։ Պարզուեցաւ, որ հայ ընտանիքներու տուներ, Ժառանգաւորաց վարժարանի սրահը եւ այլ վայրեր եւս ներառուած են պայմանագրին մէջ եւ այս յստակ պատճառով գաղութը ըմբոստացաւ։ Կը կարծեմ, թէ մեր բողոքի խօսքերն ու գրառումները, այո՛, տեղ հասան։ Կը յուսամ, թէ ապագային համահայկական ներուժով մարմիններ Երուսաղէմի տագնապին մասին յայտարարութիւններով հանդէս կու գան։
Արդէն աւելի քան ամիս մըն է, որ Երուսաղէմի Սրբոց Յակոբեանց միաբանաութեան անդամ հայրերը ոչ ոքի հետ կը խօսին։ Անոնք պարտաւոր են բացատրութիւններ տալու։ Այս պահուն մարդիկ քանիցս փորձած են խօսիլ իրենց հետ եւ յստակ պատասխան մը չէ տրուած անոնց մտահոգութիւններուն։ Անձնապէս կը հաւատամ, թէ միաբան հայրերը պարտաւոր են խօսիլ համայնքի անդամներուն հետ եւ ներկայացնել իրական պատկերը։ Այո՛, Նուրհան Պատրիարքը գլխաւոր պատասխանատուն է այս խայտառակ վիճակին։ Առանց իր ստորագրութեան որեւէ պայմանագիր չէր կրնար ստորագրուիլ։ Ի վերջոյ Հայր Պարէտը իրաւասութիւն չունէր առանձինն այդ պայմանագիրը ստորագրելու կամ զայն վաւերացնելու։
Յորդանանահայ Մարալ Ներսէսեան, որ կ՚ապրի Ամմանի մէջ եւ Ռամկավար ազատական կուսակցութեան (ՌԱԿ) տեղւոյն մասնաճիւղի վարչութեան ատենադպրուհին է, մեզի յայտնեց հետեւեալը։
*
Յորդանանի հայ համայնքը պաշտօնապէս մաս կը կազմէ Սուրբ Երկրի հայ համայնքին, Երուսաղէմի Հայոց Պատրիարքութեան հոգեւոր իշխանութեան սահմաններուն։ Համայնքը կը հովուէ առաջնորդ մը եւ կը հանդիսանայ պատրիարքական փոխանորդ։ Երբ Երուսաղէմը Յորդանանի տիրապետութեան տակ էր, քոյր ակումբները ունեցած են միասնական պարախումբեր, թատերախումբեր, բնականաբար, այս համայնքի կառոյցները առաջինը պիտի արձագանգէին։ Կը հաւատամ, թէ միւս համայնքները պիտի նկատեն, որ սփիւռքի ամենամեծ ժառանգութիւնը վտանգի ենթարկուած է։ Անոնք պէտք է միանան պահանջներով եւ պէտք է արտայայտեն իրենց մտահոգութիւնները։ Երուսաղէմի մէջ որեւէ ազգ չունի այն հարստութիւնը, որուն արժանացած է հայութիւնը։ Պէտք է պահպանել հայկական ժառանգութիւնը ու մեր պահանջն է ամէն ձեւ գտնել պահպանելու համար այս անգին տարածքը՝ որպէս հայկական դարաւոր ժառանգութեան մաս։
Սփիւռքը, ընդհանրապէս եւ Յորդանանը, մասնաւորապէս, մեծ յոյս ունին, թէ պատասխան մը պիտի ստանան։ Հաւանաբար հարցը ժամանակի կարօտի եւ պատրիարքութիւնը արդէն աշխատանքի սկսած ըլլայ կացութիւնը փրկելու համար։ Այս գործարքի պարագային կան խախտուած ներքին կանոններ։ Միեւնոյն ժամանակ, կան որոշումներ այս գործարքը չեղեալ համարելու։ Բազմաթիւ միջազգային փաստաթուղթեր կ՚ապահովեն Հին քաղաքի կարգավիճակը ու կան կանոններ, որոնք նպաստաւոր են հայկական շահերուն։
Այս գործարքի լուծարումով հարթուած կ՚ըլլայ Երուսաղէմի մէջ առկայ տագնապը։ Պարտաւոր ենք դասեր քաղելու պատմութենէն։ Այս գործարքի լուծարումով, անշուշտ, առկայ տագնապը կը հարթուի, բայց միշտ վտանգի ենթակայ է հայոց թաղամասը, որ Երուսաղէմի Հին քաղաքի 1/6-րդը կը կազմէ եւ այնտեղ կը գտնուին քրիստոնէական ուխտագնացութեան կարեւորագոյն վայրեր։ Ապագային վտանգներէ խուսափելու համար պէտք է առնել կառավարման քայլեր՝ դիմակայելու համար հաւանական նոր տագնապներուն կամ սպառնալիքներուն։ Յիշենք, որ Բիւզանդական ժամանակաշրջանին, երբ կրօնական առաջնորդներ փախան ներխուժումներու հետեւանքով, հայոց պատրիարքը մնաց իր դիրքին վրայ՝ պաշտպանելու համար հայկական հարստութիւնը, ինչ որ բարձր գնահատուեցաւ զանազան քրիստոնեայ կամ իսլամ առաջնորդներու կողմէ՝ ներառեալ Սալահատտինը։
Միջազգային իրաւունքի եւ բանաձեւերու վրայ հիմնուած յատուկ կարգավիճակով՝ Հին քաղաքի քրիստոնէական (հայկականը ներառեալ) եւ իսլամական կրօնավայրերը կը գտնուին Յորդանանի Հաշիմական խնամակալութեան ներքեւ։ Երբ տարածքէն որեւէ մաս դադրի գտնուելէ Հաշիմական խնամակալութեան ներքեւ, սա մեծ նշանակութիւն կ՚ունենայ եւ կրնայ միջազգային հարցի մը պատճառ դառնալ։ Ներկայիս խնդրոյ առարկայ տարածքի պատկանելիութեան փոփոխութիւնը մեծ հարցեր կը յառաջացնէ աշխարհագրական առումով, քրիստոնէական թաղամասի երթեւեկութեան ու հասանելիութեան վրայ կ՚ազդէ եւ կը ստեղծէ որոշ խնդիրներ։
Սագօ Արեան
«Ժամանակ»/Պոլիս
