7.09c
Երեվան
չրք, մրտ 12
Բժիշկները մեր ժամանակների հերոսներն են. նրանք կեանքեր են փրկում եւ բացի անհաւանական թուացող վիրահատութիւններից, նաեւ յոյսով են լցնում մարդկանց սրտերը, ուժ եւ ապրելու կամք հաղորդում նրանց: Խօսքն անշուշտ բժշկի իսկական կոչում ունեցող մասնագէտների մասին է, որոնք, մասնագէտ դառնալուց առաջ որդեգրել են մարդասէր լինելու արուեստը:
Այդպիսի մի բժշկի մասին է ուղիղ քսան տարի առաջ իր յօդուածներից մէկում գրել գրող, հրապարակախօս Ստեփան Ալաճաճեանը: Ինչպէս յայտնի է՝ Ալաճաճեանը Հայաստանից ԱՄՆ էր գնացել բուժուելու եւ վերադառնալու նպատակով. Իր հիմնական հիւանդութեան հետ ԱՄՆ-ում նրա մօտ յայտնաբերել են նաեւ սրտային խնդիրներ եւ գրողը ենթարկուել է վիրահատութեան: Գրողական յուզիչ նկարագրութիւններով նա պատմում է բժշկի հետ ծանօթութիւնը, թէ ինչպէս է իր սիրտը ջերմացնում բժշկի հայ լինելը, որն ամէն ինչ անում է՝ օտար ափերում յայտնուած մէկ ուրիշ հայի օգնելու, բուժելու համար: Բժիշկ Ճիւան Մելիքեանը իրանահայ է, որ Քալիֆորնիայում յայտնի սրտաբան է, հազարաւոր մարդկանց է բուժել, բայց նա հաստատ չի մոռանայ գրող Ստեփան Ալաճաճեանին, որին ասել է ամենակարեւոր խօսքերը. «Այս սիրտը պէտք է աշխատի» եւ նրան ուղղորդել մէկ ուրիշ լաւագոյն մասնագէտի մօտ՝ սրտի բաց վիրահատութեան… Եւ դրանից յետոյ գրողի սիրտը այլ կերպ է աշխատել՝ միշտ սակայն զգայուն մնալով հայութեան, հայրենիքի, հայ մարդու ցաւերով: Այդ մէկը ոչ մի վիրահատութեամբ չես կարգաւորի… Սրտացաւութիւնը գրողի երակների մէջ էր ի սկզբանէ… Ներկայացնում ենք Ստեփան Ալաճաճեանի ակնարկը՝ բժիշկ Ճիւան Մելիքեանի մասին:
ԻՄ ԲԺԻՇԿԸ
Չեմ ուզում «գեղարուեստական» տարազով զարդարել այս ակնարկը, քանզի այն անձնաւորութիւնը, որի մասին գրում եմ, ապրում է այս քաղաքում, մեր մէջ, մեր հետ:
Նրա հետ ծանօթացել եմ 12 տարի առաջ, երբ «զննում» էր ինձ: Երբ եկաւ՝ թուխ էր, սեւահեր: Եկաւ ու սեւ աչքերի ոսպնեակի միջով նայեց վրաս:
-Հէ՞ր ես պառկել:
-Շունչս կտրւում է:
Քննեց կրծքավանդակս, թոքերս, ու տեսայ, որ ոսպնեակի փայլը նուազում է:
Յետոյ այդ փայլն անհետացաւ:
-Էս սիրտը… փքոց... էս սիրտը... ոնց որ... եա՜...
Հասկացայ նրան, բայց չգիտէի՝ ինչ ասեմ ու մէկեն ասացի.
-Ապահովագրութիւն չունեմ, երկրից նոր եմ եկել:
Այդպէս էր:
Այցետոմսը երկարեց ու ասաց.
-Եկ, եկ ինձ մօտ,-ու գնաց:
Միայն օտարութեան մէջ ապրող հայը կը հասկանայ իրեն ուղղուած խօսքի անկեղծութիւնը, այն շեշտը, այն վստահութիւն ներչնշող բառի իմաստը, որ բխում է մէկ ուրիշ հայ մարդու շուրթերից:
-Փեշակդ ի՞նչ է, ինչպէ՞ս ես եկել…
-Հրաւէրով, պատգարակով են իջեցրել օդանաւից:
-Այս սրտով չես կարող վերադառնալ, պէտք է բուժուես, կ՚օգնենք՝ կը բուժուես:
Այցետոմս տուածի վրայ գրուած էր. «Ճիւան (Ջիւան) Մելիքեան», կողքին՝ բժշկական մակդիրներ: Այդ մակդիրները ուզում եմ փոխել ու ասել, որ Ջիւան Մելիքեանը ծնուել է մարդասէր, մարդամօտ ընտանիքում, ուսում առել ու զարգացել է իբրեւ դաստիարակուած մարդ, շրջապատի համար պիտանի անձնաւորութիւն, իր գիտելիքների մէջ՝ ճշմարիտ ու ծառայասէր անհատականութիւն:
Յիշում եմ այն պահը՝ լուսաբացի մօտ, երբ նա ինձ փոխադրել տուեց հիւանդանոցի ներքնայարկը, ուր բուժքոյրեր էլ կային, քննական զանազան սարքեր, մաքրամաքուր գործիքների շարաններ:
Գործիքների դիմաց՝ մի դիտարկու կէտի վրայ նստած էր ինքը՝ Ջիւան Մելիքեանը: Թուխ գլուխը բարձր առած, աչքերը լայն՝ սեւեռուն:
-Արի՛, արի՛... գրոց-բրոց, տեսնենք՝ քանի՞ երակ է գոց....
Ես զննում էի նրան. զննելու հերթն իմն էր: Գլուխը ծածկել էր թասաձեւ գլխարկով, դիմակ էր հագել, այսինքն՝ ծածկել քիթն ու բերանը: Նայուածքն աւելի հանգիստ էր: Կնճիռները չկային ճակատին ու յօնքերը չէին շարժում:
-Ախպէ՛ր, երեք երակ փակ է... Միայն մեկը բացուեց: Սա գրոց- բրոցութիւն չէ... Դու էլ, տե՛ս, սուտ-սուտ բաներ չգրես….:
-Չեմ գրի... բայց սա ի՞նչ է կոչւում:
-Էնճիոկրամմա, երակների աշխատանքի ստուգագիր:
-Այսինքն:
-Այսինքն-մայսինքն չկայ, այս սիրտը պէտք է աշխատի, դու պետք է ապրես, ես այդ եմ ուզում:
Աստուած իմ, այս մարդը, ճշմարիտ մարդը, հենց ուզում է այն, ինչ ես եմ ուզում:
-Ինչպէ՞ս ապրեմ:
-Ծանր բաներ չվերցնես, չծխես, մի փոքրիկ բաժակ հայկական քոնեակ.
-Մենա՞կ...
-Ուզո՞ւմ ես՝ միասին…
Բնաւ չեմ մոռացել նրա խորհուրդները, բայց այն մի խօսքը, թէ այս սրտով չեմ կարող Երկիր վերադառնալ, ընկճեց ինձ:
-Չեմ կարող վերադառնա՞լ...
Ես տուն ու տեղ ունեմ իմ երկրում, իմ հայրենիքում, ես չեմ մնայ հեռւում: Մեղք եմ, Աստուած իմ... Իմ երկրի մէջ ես պաշտօն ունէի, հեղինակութիւն եւ ընկերներ.
- Հէ՞ր ես քիթդ կախել:
-Քիթս բարձր էր, վայր է ընկել:
Գուշակել էր, կռահել՝ մտահոգութիւնս: Զարմանալի հեռազգացութիւն ունի:
-Մի՛ մտածիր, սրտի բաց վիրահատութիւնից յետոյ կը կարողանաս ճամբորդել:
Մէկ անգամ նա տուն զանգ տուեց.
-Լսի՛ր՝ այ ախպէր, ես քեզ համար ժամադրուել եմ բժշկի՝ սրտի վիրահատման բաժանմունքի պետ՝ Սթրազի հետ:
-Ո՞ւր գնամ:
-U.S.C՝ Հարաւային Կալիֆորնիայի Համալսարանի Բժշկական բաժանմունք:
Գնացի եւ օրը նշանակուեց:
-Ի՞նչ եղաւ,-էլի ինքն էր,-Գնա՛, փրկիր սիրտդ:
Ես այդ օրը չեմ մոռանում:
Հեռու էր արեւածագը եւ մուժ էր ամէն կողմ, այսինքն՝ թափանցիկ ամպամշուշով պատած:
Ընկանք աղջամուղջի մէջ:
Մի սեւամորթ դիմաւորեց:
-Հենց հիմա Մելիքեանը զանգ տուեց, թէ հասե՞լ էք...
Աստուած իմ, ինչպէ՞ս կարող էի չհասնել, երբ վիրահատութիւնից յետոյ երկիր վերադառնալու յոյսն էր մէջս....
Վիրահատմանը շատ բժիշկներ էին մասնակցում, բայց ես չգիտէի, թէ Մելիքեանը չէր լինելու, նրանց մէջ փնտռում էի նրան: Հարազատ էր ինձ, վստահում էի, հաւատում:
Ոչ մէկը նրա պէս թուխ չէր, ոչ մէկը սեւահեր, սեւայօնք չէր, ոչ մէկի աչքերի մէջ այն կայծերը չկային, որոնք մթան մէջ լոյս եւ յոյս կարող էին տալ:
Օ՜ Նիրվանա, օ՜ նիրհ, անզգայութիւն, գիտակցութեան բացակայութիւն:
Հինգ ժամ էր տեւել վիրահատութիւնը:
Վեցերորդ ժամին, երբ աչքերս բացեցի, տեսայ իմ դուստրը՝ քիչ այն կողմ կանգնած, հեռախօսը ձեռքին, զրուցում էր մէկի հետ:
-Ո՞վ է:
-Մելիքեանը:
-Ի՞նչ է ասում:
- Ասում է՝ թող չվախենայ:
Չեմ վախենում, բժիշկ Մելիքեան, հաւատայ՝ չեմ վախենում: Քո բարեկամութիւնը շատ աւելի հզօր է մէջս, քան վախը, քո ազնիւ, մարդկային վերաբերմունքը շատ աւելի կշիռ ունի հոգուս մէջ, քան երկիւղածութեան զգացումը:
Քո հսկողութեան տակ ես չեմ վախենում:
«Նոր Հայաստան», Սեպտ. 4, 2004թ.
