1.09c
Երեվան
հնգ, դկտ 18
Քաղաքական վերլուծաբան Պորիս Նաւասարդեանը Factor TV-ի ուղիղ եթերով մանրամասնութիւններ ներկայացուցած է Պաքու այցէն, որ կայացած է նախորդ երկու օրերուն։
Նաւասարդեանը նշած է, որ սա իր առաջին այցն էր Պաքու՝ 2011 թուականէն ի վեր, երբ այնտեղ մասնակցած է միջազգային համաժողովի։ Ըստ անոր՝ այցը եղած է «մէկուկէս» դիւանագիտական ձեւաչափով (Track 1.5 diplomacy), քանի որ մասնակցութիւն եղած է նաեւ պետական կառոյցներու ներկայացուցիչներու կողմէ։ Անդրադառնալով Հայաստանի մէջ հնչող քննադատութիւններուն, թէ նման այցերը կրնան օրինականացնել Ալիեւի ռեժիմը կամ Արցախի մէջ տեղի ունեցածը՝ Նաւասարդեանը շեշտած է, որ իրենք հանդէս եկած են որպէս փորձագէտներ, ոչ թէ քաղաքական ներկայացուցիչներ։ «Մենք այն 10 հոգին ենք [հայկական եւ ադրբեջանական կողմից], որոնք իրականացնում են քաղաքացիական դիւանագիտութիւն։ Թէեւ «քաղաքացիական դիւանագիտութիւն» ասուածը, եթէ թրեք 1-ը դա պաշտօնական դիւանագիտութիւնն է, թրեք 2-ը՝ քաղաքացիական հասարակութիւնների միջեւ միջոցառումներն են, եւ մէկուկէսը դա այն դէպքում է, երբ որոշակի մասնակցութիւն կազմակերպման հարցերում ունեն նաեւ պետութիւնները․․․ Ես կարծում եմ՝ մենք աւելի շատ փորձագէտներ ենք, ամէն մէկս մի ուղղութեան փորձագէտ է»։
Մեկնաբանելով Ատրպէյճանի նախագահի օգնական Հիքմեթ Հաճիեւի փոխանցած ուղերձը, թէ Ատրպէյճանը պատերազմը կը համարէ աւարտած եւ կ՚ուզէ խաղաղութիւն՝ Նաւասարդեանն ընդգծած է, որ անցեալի գնահատականները երկու հասարակութիւններու մօտ երբեք պիտի չհամընկնին, սակայն կարեւոր է, թէ այդ ինչպէս կ՚ազդէ արդիական քաղաքականութեան վրայ։ «Անցեալի նկատմամբ երբեք Ադրբեջանի հասարակութիւնը եւ Հայաստանի հասարակութիւնը նոյն գնահատականները եւ ընկալումները չեն ունենալու։ Բայց խնդիրն այն է՝ դա դառնո՞ւմ է արդիական քաղաքականութեան մաս, թէ՞ չի դառնում։ Արդիական քաղաքականութիւնը պէտք է այսօրուայ իրավիճակի վրայ յենուի, հնարաւորութիւնների վրայ յենուի»։
Ան աւելցուցած է, որ որեւէ ողջամիտ մարդու համար, եթէ բռնատիրութիւն է, այդ չի նշանակեր, որ հասարակական կարծիքը որեւէ նշանակութիւն չունի, երբեմն բռնատիրութեան համար հասարակական կարծիքը նոյնիսկ աւելի մեծ նշանակութիւն ունի։
Խօսելով Պաքուի մէջ պահուող հայ գերիներու եւ Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարութեան դատավարութիւններու մասին՝ Պորիս Նաւասարդեանը նշած է, որ առկայ իրավիճակը «անառողջ է» եւ առանձնացուցած է խնդրի լուծման երկու հնարաւոր տարբերակ․ «Կայ երկու լուծում․ կամ յայտարարւում է տոտալ համաներում բոլորի համար, կամ երկու երկրները ստեղծում են ընդհանուր տրիբունալ, որպէսզի ռազմական յանցագործութիւնները պատժեն ոչ թէ շատ խիստ, այլ ընդհանուր պատկերացումների եւ ընդհանուր իրաւական սկզբունքներին համապատասխան։ Մեր դէպքում ո՛չ առաջինն է, ո՛չ միւսն է․․․ Միւս կողմից փաստօրէն գնում է դատական գործընթաց այն մարդկանց նկատմամբ, որոնք յայտնուել են իրավիճակում, երբ գտնւում են կողմերից մէկի հսկողութեան եւ պատասխանատւութեան ներքոյ։ Դա անառողջ վիճակ է»։
Նաւասարդեանը յայտնած է, որ իրենց անմիջական շփումներուն մէջ ատրպէյճանցի պաշտօնեաները չեն օգտագործած «Զանգեզուրի միջանցք» եզրոյթը, սակայն այդ չի նշանակեր, որ անոնք հրաժարած են ատկէ։ «Մեր անմիջական շփումներում Բաքւում որեւէ մէկը «Զանգեզուրի միջանցք» հասկացութիւն չի օգտագործել․․․ Բայց որքան էլ մեզ համար դա անցանկալի է, Ադրբեջանը չի հրաժարուելու «Զանգեզուրի միջանցք» հասկացութիւնից։ Դա արդէն մտել է․․․ դա ընդունուել է հասարակութեան կողմից, եւ եթէ հիմա յանկարծ Իլհամ Ալիեւը կամ Ջէյհուն Բայրամովը դադարի օգտագործել այդ եզրոյթը, նրանք լուրջ խնդիրներ կ՚ունենան հենց իրենց հասարակութեան հետ»։
Խօսելով Պաքուի ներկայ տեսքի եւ մթնոլորտի մասին՝ վերլուծաբանը նկատած է․ «Զգացւում է, որ դա երկիր է, որտեղ ամէն ինչ ուղղահայեաց ղեկավարւում է, եւ այն ցանկութիւնները, այդ թւում նաեւ դրական, որ կան վերեւներում, արտացոլւում է նաեւ քաղաքի տեսքում։ Կարգապահութիւնը շատ աւելի բարձր է [քան նախկինում], եւ դա երեւի ամենաակնառու երեւոյթն էր մթնոլորտի տեսակէտից»։
