21.09c
Երեվան
շբթ, հլս 27
Թուրքիայի քաղաքական դաշտում տեղի ունեցող վերջին իրադարձությունների եւ թուրք-քրդական լարված իրավիճակի շուրջ «Արեւելքի» հարցերին պատասխանում է ՀՀ ԳԱԱ Արեւելագիտության ինստիտուտի տնօրեն, թուրքագետ Ռուբեն Սաֆրաստյանը:
-Թուրքիայում հունիսի 7-ին տեղի ունեցավ խորհրդարական ընտրություն եւ նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի «Արդարություն եւ զարգացում» կուսակցությունը բավարար քվեներ չհավաքեց: Ինչպե՞ս կմեկնաբանեք այս հանգամանքը:
-Ընտրությունը շատերի համար անսպասելի արդյունք ունեցավ, առաջին հերթին` կուսակցության համար, քանի որ սկսած 2002 թվականից, առաջին անգամն էր, որ կուսակցությունն այսքան քիչ ձայներ հավաքեց եւ չկարողացավ ստեղծել միակուսակցական պետություն: Թուրքիայի նախագահը փորձում է ցույց չտալ կապը կուսակցության հետ: Առաջին հիմնական նպատակը, որ նա ունի հանրապետական նախագահական պետություն ստեղծելն է: Երկրորդ ամենակարեւոր հանգամանքն այն էր, որ առաջին անգամ Թուքիայի պատմության մեջ խորհրդարան մտավ մի կուսակցություն, որը կապված էր էթնիկական ժողովուրդների հետ եւ հաղթահարեց 13%-ի շեմը: Այս երկու կարեւոր հանգամանքներն էին, որոնցով բնորոշվեց Թուրքիայի ներքին քաղաքական կյանքը:
-Թուրքիայի նախագահն առաջարկում է արտահերթ ընտրություն: Եթե կայանա ընտրությունը, ի՞նչ տեղի կունենա արդյունքում:
-Օգոստոսի 23-ը վերջին ժամկետն է, որ նախատեսված է: Մինչ այդ, եթե չհաջողվի ստեղծել կոալիցիոն կառավարություն, ապա ըստ սահամանադրության՝ մինչև օգոստոսի 28-ը, Թուրքիայի նախագահը պետք է հայտարարի նոր խորհրդարանական ընտրության մասին եւ այն տեղի կունենա մինչեւ նոյեմբերի վերջ: Երկիրը գնում է դեպի արտահերթ ընտրության, դա փաստ է: Երկրորդ. ընտրությունների հիմնական նպատակը քրդական կուսակցության «ոչնչացումն» է, եթե նրանց չհաջողվի հասնել հաջողության, ինչը եղավ հունիսի 7-ի ընտրության ժամանակ: Դրա համար Թուրքիայի կառավարությունը վերջ դրեց խաղաղ գործընթացին, որը սկսել էր 2013 թվականին: Թուրքիան սկսեց ռազմական միջոցներ կիրառել Քրդական Բանվորական կուսակցության դեմ: Թուրքիայի վերնախավում կուսակցությունը սկսեցին կապել ահաբեկչական կառույցների հետ:
-Միջազգային կառույցները ինչպե՞ս արձագանեցին Թուրքիայի իրադարձություններին:
-Եւրոպական երկրներն առաջարկեցին օրինական ճանապարհով լուծել խնդիրը: Մասնավորապես Գերմանիան խիստ քննադատական ուղերձներով հանդես եկավ: Բայց պետք է նշեմ, որ Էրդողանը վերջնական որոշում չի կայացրել այս հարցի առթիվ:
-Թուրք-քրդական հարաբերությունները լարված վիճակում են: Ի՞նչ զարգացումներ եւ հետեւանքներ կունենա այս լարվածությունը:
-Ներքին քաղաքական վիճակը երկրում գնալով սրվում է, առաջանում է հակաքրդական հիստերիա: Սա միտումնավոր է արվում իշխանության կողմից, որպեսզի ազգայնամոլները հավաքվեն իշխանության կողմը եւ օգտագործեն նախընտրական հնարք. այն ձայները որոնք գնացել են պանթուրքիստական կուսակցությանը, իրենց ձայները կարողանան ավելացնել 3%-ով: Կան տվյալներ, որ Էրդողանն ու իր շրջապատը ծրագրավորում են ստանալ 46% ձայն, այժմ ունեն 41%, որպեսզի կարողանան ստեղծել միատարր կառավարություն եւ դուրս մղեն քրդական պետությունը: Բայց այս ամենով երկիրը դուրս է գալիս խաղաղ պայմաններից եւ գնում է դեպի քաղաքացիական պատերազմ:
Թուրքիայի արտաքին գործոնը նույնպես որոշակի փոփոխություն կրեց: Թուրքիան բանակցություններ սկսեց վարել ԱՄՆ-ի հետ եւ սկսեց աջակցել ԱՄՆ-ին` պայքարել իսլամական պետության դեմ: Տրամադրեց իր ռազմակայանը Ամերիկային, որպեսզի հարվածներ հասցնի իսլամական պետության դիրքերին, որը գտնվում է Սիրիայում: Թուրքիան ինքը սկսեց նոր գործողություններ կատարել իսլամական պետության դեմ: Սա նոր երույթ էր քանի որ տարիներ շարունակ Թուրքիան աջակցում էր Սիրիային: Թորքիան մինչև այդ էլ օժանդակում էր իսլամական պետությանը, այդ դաշնակցային հարաբերությունները մինչև այժմ էլ պահպանվում են: Թուրքիան հայտարարում էր, թե հարվածներ է հասցնելու իսլամական պետությանը, բայց այդպես էլ ոչինչ չի անում, բավարարվում է միայն ձերբակալություններով: Թուրքիայի հիմնական նպատակն այն է, որպեսզի ստանա ԱՄՆ-ի թույլտվությունը եւ Սիրիայի տարածքում ստեղծի անվտանգության գոտի, որը պետք է լինի 100 կմ երկարության՝ Եփրատից միչև Հալեպ եւ 40 մ խորությամբ: Այս գոտին պետք է լինի Թուրքիայի հսկողության տակ: Ամենակարեւոր խնդիրը այն է, որ Թուրքիան վերացնի Սիրիան, հատկապես` Ասադի իշխանությունը, քանի որ չի ուզում տեսնել Սիրիան իբրեւ միասնական պետություն:
-Թուրքիայի լարված իրավիճակը կարո՞ղ է ինչ-որ ազդեցություն ունենալ Հայաստանի վրա:
-Նման բան հնարավոր չէ մի պարզ պատճառով, որ Թուրքիան ոչ մի հարաբերություն չունի Հայաստանի հետ:
Ասյա Գաբրիելյան
