image
Հրատապ լուրեր:

Քաշ եւ ովքե՞ր. Արմենակ Եղիայեան

Քաշ  եւ ովքե՞ր.  Արմենակ Եղիայեան

            Հայ խմբագիրի մը

            Մեծայա՛րգ բարեկամ,

            Շնորհակալ եմ, որ  թերթիդ մէջ տեղ տուած էք «Ծնունդի հեքիաթներ» գրութեանս:

            Բայց ահա անոր մէջէն փոխած էք երկու բառեր, որոնց պատճառը չեմ ըմբռներ:

            Լա՛ւ հասկնանք. փոխելու ձեր անվիճելի իրաւունքը խնդրոյ առարկայ չեմ դարձներ, այլ, ինչպէս արեւելահայերը կ'ըսեն,  կոնկրետ տեղի ունեցածն է, որ քննարկումի առարկայ կը դարձնեմ:

            Անցնինք:

            Ահաւասիկ այդ բառերը.

 

            ա) քաշ բառը դարձուցած էք  կշիռք:

            Ես գրած եմ «200  քիլո քաշ», դուք զայն դարձուցած էք՝...կշիռք:

            Սակայն իճնչո՞ւ. ի՞նչ է պատճառը:

            Քաշկշիռք-ը չէ, այլ ծանրութիւն, կարելի է նաեւ կշիռ ըսել, թէեւ կշիռը քիչ մը աւելի փոխաբերական, վերացական  կիրարկութիւն է, սակայն ընդունելի: Իսկ կշիռք-ը՝ պարզապէս այն սարքն է, որուն վրայ կ’ելլենք երբեմն՝ հասկնալու համար  մեր քաշը կամ  ծանրութիւնը կամ կշիռը: Այլ խօսքով՝  քանի՞ քիլո  կամ ամերիկահայ եզրաբանութեաամբ՝ փաունտ ունենալը, կշռելը:

            Արդեօ՞ք կասկած ունեցած էք, թէ քաշ-ը հայերէն չէ:

            Բայց ան մաքուր հայերէն է. բացէ՛ք  Տէր Խաչատուրեանի  կամ Ճիզմեճեանի, այլեւ Մալխասեանցի   բառարանները եւ պիտի տեսնէք՝ քաշ = կշիռ, ծանրութիւն:

 

            բ) Փոխած էք նաեւ ովքե՞ր հարցական դերանունը՝ զայն վերածելով որո՞նք-ի:

            Ես գրած եմ՝ «ովքե՞ր են այդ ուսուցիչները», դուք դարձուցած էք՝ «որո՞նք են այդ ուսուցիչները»:

            Չեղաւ, այսպէս չի գրուիր:

            Երկուքն ալ հայերէն են եւ  հոմանիշ են, ճիշդ է, սակայն նոյն բանը չեն:

            Ունին կիրառական ու նրբերանգային տարբերութիւններ:

            Այդ  տարբերութիւնը հասկնալը քիչ մը ճիգ կը պահանջէ:

            Ուրեմն հետեւինք:

            Ենթադրեցէ՛ք, որ կը գտնուիք ձեր գրասենեակին կամ տան մէջ,  եւ դուռը կը զարնուի: Բանալէ առաջ կ’ուզէք գաղափար մը ունենալ եկողին ինքնութեան մասին. չելլէ աւազակ մը չըլլա՜յ, որ եկած է ձեզ կողոպտելու  կամ մարդասպան մը, որ եկած է ձեր թանկագին կեանքին վերջ տալու:  Առ այս՝ դռան մօտենալով կը հարցնէք՝ ո՞վ է:

            Պահիկ մ’իսկ ձեր միտքին ծայրէն կ’անցնի՞՝ ո՞րն է  հարցնել: Ըլլալիք բա՞ն է:

            Անկարելի՛ է:

 

            Ենթադրենք հիմա, որ դռան մօտենալով՝ դուրսէն խօսակցութեան ձայն լսեցիք, ինչ որ կը նշանակէ, թէ եկողները մէկէ աւելի են.  լա՛ւ մտածեցէք, թէ ի՛նչ հարցում կ’ուղղէք՝

            1. Որո՞նք են...

            2. Ովքե՞ր են...

            Այս երկուքէն ո՞ր մէկը կ’արտասանէք կամ պատշաճ կը գտնէք արտասանել,– առաջի՞նը, թէ՞ երկրորդը:

 

Եթէ առանց նախապաշարումի մօտենաք ու դատէք, պիտի զգաք, որ երկրորդը պիտի արտասանէք, պիտի ըսէք, պէ՛տք է ըսէք՝ ովքքե՞ր են, վասնզի ա՛ն է ճիշդը:

            Այլ կիրարկութիւն մը.

            ա) Ձեզմէ որո՞նք  մասնակցեցան այս մրցանքին:

            բ)  Ովքե՞ր մասնակցեցան այս մրցանքին:

            Երբ բացարձակ անորոշ է մեր մտքի առարկան, ապա կը կիրարկենք ովքե՞ր-ը, անշուշտ եթէ  առողջ ու աննախապաշար է մեր լեզուազգացողութիւնն ու հայերէնագիտութիւնն ալ:

            Որո՞նք կ’ըսենք հոն, ուր մասնակցողներուն ծագումը յայտնի է՝ դո՛ւք էք, ձեզմէ որո՞նք...այս ծառերէն որո՞նք պտղատու են:

            Ովքե՞ր կ’ըսենք, երբ այդ  ծագումը բոլորովին անծանօթ է:

 

            Յիշեցէ՛ք նաեւ ծանօթ երգը՝

                        «Արդեօք ովքե՞ր են,

                        «Ի՞նչ կտրիճներ են,

                        «Մասիսն է վկայ,

                        «Հայոց քաջերն են»:

            Այս քառատողը գրողը հեռուէն կը նշմարէ  շարժուն էակներ, ճիշդը՝ ձիաւորներ,  որոնց ծագումին մասին ոչ մէկ գաղափար ունի, սակայն հետաքրքիր է. եւ ահա կը հարցնէ՝ «Արդեօք ովքե՞ր են»: Լա՛ւ պատկերացուցէք պահը եւ փորձեցէք ապրիլ ու զգալ զայն. կարելի՞ բան է, որ այստեղ ըսուի՝ «Արդեօք որո՞նք են...»: Ըլլալիք բա՞ն է. մարդուս լեզուն կը պապանձի, հայերէնն ալ կաթուածահար կ’ըլլայ, եթէ...հարցնողն ալ չըլլայ:

            Կայ դժբախտաբար սխալ նախապաշարում մը արեւմտահայ «հայագիտական»  շրջանակներու մէջ, թէ ովքեր-ը արեւելահայերէն է.  քա՛ւ լիցի: Ովքեր-ը միջնաշխարհիկ մաքուր հայերէն է, որ յատուկ է ընդհանուր մայրենիին՝ արեւելահայերէնին եւ արեւմտահայերէնին  հաւասարապէս:

            Ուրեմն՝

                                    ո՞ր(ը)    որո՞նք

                                    ո՞վ         ովքե՞ր

            ***Նայինք  ովքե՞ր պիտի յաղթեն  յառաջիկայ ընտրութիւններուն:

            ***Նայինք  որո՞նք պիտի յաղթեն յառաջիկայ ընտրութիւններուն:

            Առաջի՛նն է ճիշդը:

            Երկրորդը հիմնուած է սխալ  լեզուամտածողութեան վրայ, ուստի լեզու չէ:

 

            Այս ալ...այսպէ՛ս:

            Բարեկամաբար՝                      

 

            armenag@gmail.com                                                                             Արմենակ Եղիայեան

 

            Յ. Գ.

            Կը խնդրուի՝

            ա) յարգել  խօսակցական կամ անջատման երկար գիծերը:

            բ)  յարգել թաւագիր (bold)  բառերուն ինքնութիւնը: