image

Պաղտատը, հօրքուրներս եւ ... ազգային երգերը

Պաղտատը, հօրքուրներս եւ ... ազգային երգերը

 Սագօ Արեան 

 

Ինչ ոգիով կը հաւաքուէին, եւ ինչ էր  ի վերջոյ այն ուժը, որ  մերոնց մէջ    դարի՜ւ-դարի՝ւ   հաւաքուած էր ու կը սպասէր առիթի, որպէսզի  զուլալ  ձայնով դուրս   գար ու ժայթքէր։

 Առիթը միայն կտոր մը   հաց,  լաւ սեղան մը,    բուրաւէտ   ճաշերով  «մասսա» մը բանալը չէր։  Միշտ ալ  կային  համեղ ուտեստները,  մեծ   մօրս    պատրաստած     սմբուկով    «տոլմա»ն, որուն մէջ     բրինձի  փախարէն  պարտադիր   ձաւար- պլղուր պիտի ըլլար։     Կոկիկ կ՚ըլլար սեղանը,   կիրակնօրեայ   ճաշերը   շատ-տարբեր պիտի չըլլայի ընթացիկ օրերու  ճաշատեսակներէն, սակայն ամենակարեւորը մթնոլորտն էր։

 Հօրքուրսներս   բացառիկ  ձայն ունէին,  իսկ երգուած   երգերը մեր  օճախին մէջ, յաճախ առաջին անգամ լսուած   երգեր էին,  ազգային, աւանդական, ոգեշնչող  ու   կուռ երգեր։  Մեծ  հօրաքոյրս, որ    Պաղտատ   հարս  գացած էր,   ամէն  պատեհ առիթի   Պէյրութ կը հասնէր,  մեզ տեսնելու,  եղբայրներուն ու հարցերուն կարօտն  առնելու  եւ  քիչ մըն ալ Պաղտատի    վարքէն պատմելէ անդին  մեզի համար      տարեկան 16-17 տղեկներուս ազգային երգեր   երգելու։ Իրաքը  իր տնտեսական տարերքին  մէջ էր այդ օրերուն։ Նաւթը  առատ,  դրամն աւելի առատ, երկիրը    համարեայ թէ ապահով իսկ  դէպի Պէյրութ  ցամաքային  ճանապարհներն   ալ բաց ու անվտանգ։

 Տակաւին   շատ լաւ կը յիշեմ,   որ  քանի-քանի առիթներով հօրաքոյրս  դրամական նեցուկ կը կանգնէր  հօրեղբայրներուս, որոնք Պէյրութէն    քիչ մը հեռու եւ այն ժամանակ ու այսօր ալ հարուստներու թաղամաս համարուող Ռապիյա  արուարձանին  մօտ  շէնք  կառուցելու  աշխատանքներուն։

 Պէյրութի մէջ սէրը շատ  էր, իսկ  Պաղտատի մէջ     դրամը  նաւթի պէս կը  հոսէր ...

 

 Ամէն  պարագայի  տակ, իմ   հոգեական կերտուածքիս մէջ մեծ դեր կ՚ունենար Արմենուհի   հօրաքոյրս,  որ  երջանիկ տարիներ ապրեցաւ  Պաղտատի մէջ ու  Իրաքի  պատերազմի  առաջին տարիներուն ալ ստիպուած եղաւ  հասնիլ մինչեւ Հոլանտա։  Հօրքուրս  կորսնցուց իր ամուսինը,  Իրաքահայ   ՝ Գրիգոր  Գրիգորեանը, բայց  եւ այնպէս   երբեք ալ չդարձաւ  փախստական։

 Շատ էր թիւը անոնց, որոնք  գաղթականի  ցուպը իրենց ձեռքին առին ու  շատ տեղեր գացին, տուն ունեցան, գործ ունեցան,  բայց եւ այնպէս   բառին իսկական   առումով  մինչեւ վերջ  ալ   մնացին   գաղթականներ։

 Հորքուրս  անոնցմէ  չեղաւ։

 Ուրիշ  տեսակի   դաստիարակութիւնն  էր  արդեօ՞ք,   կեանքը սիրելու  ուրիշ որակն էր  արդեօ՞ք, կամ   թէ անցեալ եղած,  իր նախնիներուն  ապրած   փորձառութեան  կրակն ու հուրը, որ զինք դարձուցած էին  բոլոր առումներով տոկուն ու ապրող      «լեկենտ»ի մը։ 

 Հիմա    Սագօ  Արեանի  լեզուին  մասին     վերապահութիւններ ունեցողները, յատկապէս   Տօքթ. Արմենակ  Եղիայեանը   պիտի նեղանայ  այս բառէն, սակայն   եթէ  անկեղծ ու ազնիւ ըլլամ,   արեւելահայ  եղբայրներուս կողմէ   օգտագործուող     սա Լեկենտ  բառը,  երբեք   ալ      այլ  բառով մը փոխարինելու   յարմարութիւնը  չունեցայ։

 Լեկենտը  լեկենտ է,   պիտի ըսէք ՝  առասպել,  բայց հորքուրս առասպել   չէր։

 Առասպելը անցած-գացած  ու վերյուղ  դարձած  մարդոց   կարգավիճակի մասին  է,  որոնք պատմութեան  շղարշով ալ պատուած  են, հեռու են անհաս, իսկ հօրքուրս տակաւին  ողջ է,  գրեթէ  հարիւր  տարեկան եւ այս օրերուն ալ    Հոլանտա նստած կը պայքարի   «Քորոնա»   վարակին  դէմ։

 

 Ինչքան զարմանալի է  կեանքը, պատմութեան թելը,   ազգային երգերու  անզուգական  մեկնաբան  Ճօրճ   Թիւթիւնճեանին մասին մտածելս  անգամ մըն ալ զիս  մղեցին, որ հորքուրներս յիշեմ,  յիշեմ նաեւ այն    պահերը, որ մենք  մեր ականջները լարած  իր, Արմենակ    հօրեղբօրս,  եւ հողին գացած  սիրելի հօրս  ՝ Աբրահամ  Ղազարեանին ու  հօրեղբօրս ՝ Ղազար Ղազարեանին երգերը յիշեմ,  այդ երգերով   ապրեցանք  երկար տարիներ ու այդ երգերը մեզի  հետ արիւն ու միս դարձան։

 Երգեր, որոնք շապիկ  չեն,  շապիկի  պէս չեն փոխուիր, երգեր, որ մարդուս մէջ   պողպատի   պէս ամուր կը մնան  եւ երգեր, որ մեր ժողովուրդի բոլոր հերոսական դրուագները կը    պատմեն։

 Այդ  երգերը      հացի պէս տաք  ու համով էին, այդ երգերը մեր կեանքի ակնթարթին, մեր սլացքին ու երազներուն հունտն էին։