18.09c
Երեվան
ուրբ, ապր 19
Այս լուսանկարը ներկայացնում է ճակատագրի նույն դառնությունն ապրած դեռատի հայուհիների, ովքեր, տարիներ շարունակ, ենթարկվելով բազում ու բազմապիսի փորձությունների, կրկին հանգրվանել են հայրենի միջավայրում:
Հայոց ցեղասպանության տարիներին դեպի Սիրիայի ու Միջագետքի անապատներ քշվող բազմաթիվ բռնագաղթյալ հայուհիներ ճանապարհին առևանգվեցին օսմանյան բանակի զինվորների, քրդական ավազակախմբերի կամ բեդվինների կողմից. ցանկացած դիմադրության փորձ անխուսափելի մահ էր:
Առաջին համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո բազմաթիվ հայկական կազմակերպություններ և օտարազգի միսիոներներ օգնեցին հայ կանանց ու երեխաներին ազատվելու իսլամական գերությունից:
Հայ կանանց և որբերի հավաքագրման գործում մեծ է դանիացի միսիոներուհի Կարեն Եփփեի ավանդը: Որպես Ազգերի լիգայի լիազոր ներկայացուցիչ` նա հնարավորություն ստացավ ազատ իրականացնելու իր առաքելությունը: Հայ կանանց ու երեխաների հավաքագրման գործում Կ. Եփփեն առաջնորդվում էր «Մեկ հայ` մեկ ոսկի» կարգախոսով` այդպես վճարելով նրանց փրկության համար: Նրան հաջողվել է հարեմներից փրկել մոտ 400 հայուհու: Կ. Եփփեի շնորհիվ այսպիսի կանանց համար ապաստարաններ դարձան Սիրիայի հյուսիսարևմտյան մի շարք բնակավայրեր, ինչպես օրինակ՝ Հալեպի «Մեյդան» կոչված վայրը, Թել ուլ-Աբյադ, Թել Արման, Թել Սիմեն, Աբու Թինա գյուղերը և այլն:
«... երբ թուրքական ղեկավարությունը այս տեղահանությունների հրամանն արձակեց, նրանք իրականում տալիս էին մի ողջ ժողովրդի մահվան դատավճիռ. նրանք սա լավ էին գիտակցում և ինձ հետ խոսելիս առանձնահատուկ ջանք չէին գործադրում այդ փաստը քողարկելու համար»:
Հենրի Մորգենթաու
ԱՄՆ դեսպանը Օսմանյան կայսրությունում
(1913-1916 թթ.)
Լուսանկարի աղբյուրը՝ Հայաստանի ազգային արխիվի հավաքածու
