29.09c
Երեվան
երք, հլս 08
Ես իրավունք ունեմ մահանալու այն երկրում, որտեղ ծնվել եմ։
Ու մահացար․․․ 2007-ին դեռ 70 միլիոնանոց Թուրքիայում վախեցան հարազատ Պոլսի թաղերի մեջ աղավնու պես վախվորած, գլուխն ամեն մի շշուկի ուղղությամբ թեքող, սրտի մեջ միշտ տագնապ ու վախ կրող, բայց միևնույն ժամանակ ազատ ՔԵԶՆԻՑ։ Վերջին բառը, որ լսեցիր՝ գյավու՜՜՜ր։ Դու, որ, գրիչդ ու լեզուդ դրեցիր հենց այս խտրականության վերացման գործին, ի՞նչ զգացիր տեսնես այդ պահին, լսեցի՞ր այդ բառը։ Սիրտդ ցավի՞ց կծկվեց, թե վիրավորանքից։
Ու մահացար, հենց քո երկրում, չէ՞ որ դու աչք ունեիր այդ հողի վրա․․ ուզում էիր տակն անցնել․․․ անցա՜ր։ Մալաթիացի Հրանտը արմատ դրեց Բալըքլը գերեզմանատանը։ Բոլորի մտքում մնացիր դու՝ աղավնու պես անօգնական գետնին ընկած․․ կոշիկիդ մեկը պատռված։
Կան գրողներ, արվեստագետներ, որոնց հասկանում և ընդունում են մահանալուց հետո։ Թուրքիայում, չգիտես ինչու (կամ գիտես) նման դեպքերը շատ են: Վերջին հարյուրամյակում Թուրքիայում սպանված 62-րդ լրագրողն էիր դու, մնացածի նման դու էլ բացառություն չեղար։ Քեզ հետո հասկացան (երևի), հետո լսեցին հարցազրույցներդ, կարդացին քեզ։ Քո հարազատ Շիշլիի Սամանյոլու փողոցը դարձավ Հրանտ Դինք, քեզ հետմահու տվեցին բազում-բազում մրցանակներ։
Բոլորը դարձան հայ, բոլորը դարձան ԴՈՒ․․․ Այսինքն դարձան գյավու՞ր․․
Հասկացա՞ն քեզ․․․ Իսկ մենք քեզ հասկացա՞նք։ Չէ, ախպարիկ։
Քեզ չընկալեցինք Սփյուռքում, երբ ասացիր՝ մի՛ մնացեք 1915 թվականի իրադարձություններում, մի՛ շղթայեք ձեզ 1915-ով, մի՛ սպասեք, որ օտար ինչ-որ մի երկիր կ՚ընդունի Ցեղասպանությունը։ Հայաստանում բարկացանք, երբ դու ասացիր, որ 1918-ին հայերը սպանել են թուրքերին։ Թուրքերը քեզ ատեցին, երբ ասացիր՝ հարցրեք ինքներդ ձեզ, թե ինչու՞ են այս հայերը պնդում անընդմեջ, որ ցեղասպանություն է եղել։ Քեզ չհասկացան, երբ ասացիր, որ երկու ինքնություն և երկու գիտակցություն ես կրում դու։ Առաջինը՝ թուրքաբնակ, Թուրքիայի Հանրապետության քաղաքացի…երկրորդը՝ հայ․․․ Թուրքիայի հայ համայնքի մի մասը, և միևնույն ժամանակ Հայաստանի ու Սփյուռքի մի մասնիկ։ Հասկացա՞նք քեզ, ախպարիկ։ Արդարության ձայնը ավելի լսելի դարձնելու համար 12 էջանոց թերթիդ 2 էջը ընդամենը հայերեն դարձրիր, 10-ը՝ թուրքերեն․․ Հասկացա՞նք։ Քեզ թերևս միայն Պոլսո համայնքը հասկացավ՝ սեփական հողը չլքելու համար Թուրքիայում ապրողը։
Կհասկանանք, չէ՞ որ քեզ արձակված փամփուշտը մեզ բոլորիս էր ուղղված․ քեզ՝ քո 2 ինքնությանը, մեզ՝ առանձին-առանձին։
Օրացույցը ցույց է տալիս՝ Հունվարի 19։ Կտրեցին թևերդ, արդարության աղավնի․․․
«Աղաւնիները համոզեցին, ըսին որ իրենց վրայ
չեն կրակեր. Հրանդ հաւատաց․․․» Զահրատ
Անի Դեյմենջյան
