image

Մոսկուայէն Առաջ Արցախի Հիմնական Գաղտնաբառը Կը Գտնուի Հայոց Հզօր Բանակին Մօտ

Մոսկուայէն Առաջ Արցախի Հիմնական Գաղտնաբառը Կը Գտնուի Հայոց Հզօր Բանակին Մօտ

Մեխակաւանի (Ճէպրայիլ), Թալիշի եւ  Մարտակերտի տարբեր հատուածներուն  վերեւ  մինչեւ     երեքշաբթի  առտուան  առաջին  ժամերը լսելի կը դառնային Ազրպէյճանի, ուրբաթ  1 ապրիլին սկսած եւ 1994-էն  ի վեր   մեծագոյնը համարուած  ռմբակոծումներուն  ձայները:

 Այն պահուն երբ   պաշտօնական Երեւանի եւ Պաքուի    թիւ մէկ պատասխանատուները   Ուաշինկթընի մէջ կը մասնակցէին     «Կորիզային անվտանգութեան     միջազգային համաժողով»ի աշխատանքներուն, թշնամին     Արցախի տարբեր ճակատներուն  վրայ  կ'անցնէր գրոհի:

Շաբաթ առաւօտ        դէպքերու ընթացքին հետեւող   բոլոր   դէտերը կը սպասէին,  ժամեր առաջ  սկիզբ առած    զինուորական  գործողութիւնները  շուտով պիտի աւարտին: Հայկական  կողմին համար     Ազրպէյճանի   վար առնուած ուղղաթիռի  լուրը   գոհացուցիչ  շեշտ մը կը թելադրէր բոլորին յուշելով  նոյեմբեր 2014-ին Ազրպէյճանի  հայկական ուղղաթիռի վար  առնուելուն   տխուր   դէպքին «փոխ վրէժ»ը: Բայց      զինուորական գործողութիւնները   չէին  դադրիր: Մարտադաշտէն        տարաբնոյթ  տեղեկութիւններ  կը   հասնէին:  Մինչ Ազրպէյճան կ'ընդունէր, որ       կռիւներուն  տուած է  12  զոհ  հայկական  աղբիւրներ   կը խօսէին    այն մասին, թէ   հայ 20   զինուորներ  սպաննուած են  եւ   26 զինուորներ  կը մնան անյայտ: Հայկական  կողմը նաեւ  կը հաղորդէն, տարբեր թուաքանակով    ազրպէյճանեան զրահակառքեր,   ուղղաթիռներ եւ  անօդաչու   սարքեր  ջախջախուած են : Մինչեւ այս պահը  Ազրպէյճան  կը մերժէ  ճիշդ տեղեկութիւններ տալ իր ունեցած կորուստներուն  մասին: Այդ մէկը կարեւոր ալ չէ:    Հակառակորդ երկրի  կրած     մարտական   վնասները արագօրէն   պիտի ուրուագծուէին     կիրակի կէսօրէ  ետք,  երբ նոյնիսկ   ամերիկեան CNN -ն   արագ տրուած լուրով մը կը յայտնէր  Պաքուի կողմէ   «հաստատուած»   հրադադարի  մը մասին: Հրադադարը անպայմանօրէն պէտք է չակերտի մէջ առնել, որովհետեւ        Ազրպէյճան   լուրէն ժամ մը ետք     «կը նախաձեռնէր» նոր   ռազմավարութիւն մը փորձարկելու կրակէ  օղակի տակ   առնելով    Մարտակերտ շրջանի խաղաղ  բնակիչները:  Կը զոհուէին   քաղաքացիներ ու նաեւ  Սիսիանէն  Մարտակերտ  հասած  7 կամաւորներ   կ'իյնային      թշնամիի կրակով:

 Ռազմական  առումով   Ազրպէյճան  կը գործածէր իր բոլոր «գոհարներ»ը ընդհուպ մինչեւ  ռուսական  ամէնէն թանկ    հրանետային  «Սմէրչ»  համակարգերը:  «Սմէրչի մասին     պիտի  գրեմ աւելի ուշ, որովհետեւ Մոսկուայի  կողմէ  Ազրպէյճանին վաճառուած այս  զինատեսակի  հարցը    բաւականին    չարչրկուած  թեմա դարձաւՀայաստանի մէջ: Գետնի վրայ   տեղի ունեցած    զարգացումներէն ետք   Ուրեմն     Իլհամ Ալիեւի     յորդորներով ճամբայ ինկած    զինուորական  «առաքելութիւն»ը  պէտք  համարել ձախողած: Ճիշդ է, որ տակաւին  շուտ  է     վերջնական  գնահատականներ տալ Ազրպէյճանի կրած     ձախողութիւններուն   մասին սակայն  պարզ է, որ մէկ օրէն միւսը    պատերազմի   անկուշտ   ախորժակներ  ունեցող  կողմի կեցուածքին   արագ շրջադարձը պայմանաւորուած է գետնի վրայ  եղած   մեծագոյն կորուստներով:

BBC կայանը,  որ  տարբեր  առիթներով Արցախեան  բանակը   համարէ «անջատողականներ», իր վերջին թողարկումներուն ընթացքին կը  յայտնէր, որ Ազրպէյճանի  կատարած քայլերը փոխառնչուած են Պաքուի ապրած   բաւականին խոր  քաղաքական եւ տնտեսական    տագնապներու սերտաճումին հետ:  Առաջին անգամը չէ, որ Ալիեւ    կը փորձէ իր աթոռը   պաշտպանելու  համար գործածել  Ղարաբաղեան  խնդիրը: Սակայն, ինչպէս   մօտիկ անցեալին  այսօր եւս  այդ    զէնքը «չ'աշխատիր»:  Մէկ  հիմնական պատճառով, որ Լեռնային  Ղարաբաղը    «խաղաքարտ» չէ:  Ու այսօրուան իրադրութեան  հիմնական  խաղացողը կամ   կամք  պարտադրելու ուժ ունեցող  կողմը,   Արցախի  հզօր բանակն է:

Այս բանակի   կամքին շնորհիւ է նաեւ,  որ    Ալիեւի  բացած   խաղին առաջին  ռաունտը  կ'աւարտէր     ի նպաստ  հայկական կողմին:

 Տակաւին շատ կը գրուի  Արցախի բանակին  կատարած  սխրանքներուն  մասին: Միայն մէկ ապացոյցը  բաւական է, որ Արցախի  մէջ ծառայող մեր զինուորները  այսօր իրենց արիւնով  կը գրեն  մեր ժողովուրդի  արդի պատմութիւնը:

Օրինակ մը տալու համար  պիտի բաւարարուիմ յիշատակել   գնդապետ Արմենակ Ուրֆանեանի   պարագան, որ  մարտի  բռնուելով  հակառակորդի մէկ դասակին   հետ մինչեւ վերջին շունչ դիմադրելէ  զատ  ապահով տեղ կ'ուղղարկէ իր զինուորները   եւ ապա    ոչնչացնելէ ետք   ոսոխի  մէկ թանկն ու  տասնեակ  զինուորները,    իր վերջին նռնակը կը բանայ  եւ վերջ կու տայ կեանքին, մտածելով, որ աւելի լաւ է արժանապատիւ մեռնիլ քան թէ  իյնալ      թշնամիին ձեռքը: 

     Անցնող օրերուն    Արցախի մէջ    տեղի ունեցած դէպքերը  կարեւոր  պատգամներ   կը փոխանցեն: Այս առումով տեղին է      նշել քանի մը կէտ ՝

ա.- Արցախը կը  մնայ մեր ժողովուրի միասնութեան  ամէնէն մեծ գրաւականը  եւ  հոն եղող ցանկացած  զարգացում   ունի ներուժը մեր ժողովուրդի բոլոր  ուժերը  մէկ գաղափարի շուրջ հաւաքելու:

բ.- Հայաստանի  երիտասարդութեան  պատրաստակութիւնը,  որ  հակառակ  տարբեր ներքին ու արտաքին ծանր գործօններու  կը մոռնար  ամէն ինչ եւ կը վազէր  պատերազմի դաշտ:     Այսօր Արցախի մայրաքաղաք ՝Ստեփանակերտի մէջ տիրող   մթնոլորտը ,պէտք է դառնայ   վարակիչ  բոլոր առումներով:

 

  Խօսելով   Արցախեան      գոյմարտի  այս  հանգրուանին  մասին  պէտք է անպայման  նկատի առնել   Միջին Արեւելքի մէջ տեղի ունեցող  դէպքերը եւ  անոնց  անմիջական  ազդեցութիւնը     Կովկասի հիմնական    շնչերակ   համարուող  Լեռնային Ղարաբաղի Հանրապետութեան  վրայ:  Բնական է նաեւ, որ ռուս-թուրք լարուածութեան  այս հանգրուանին   տագնապը աճելու եւ  կողմերէն երկուքին համար ալ փորձադաշտ մը ըլլալու   հիմքը ունէր:   Իր  ներքին  հարցերով եւ քիւրտերուն դէմ   մղած   կռիւներով   թրքական  կողմը    ըստ  իս  սպասուած հակազդեցութիւնէն  նուազ    մօտեցումով հանդէս  եկաւ: Շատեր  կրնան առարկել եւ ըսել, որ Թուրքիոյ նախագահը    շատ      խիստ բանաձեւումներ  ըրաւ,սակայն յիշեցնելու կարգով պէտք է ըսել, որ Էրտողան  ասկէ առաջ ալ  յար եւ  նման   յայտարարութիւններ  ըրած է:   Թուրքիոյ համար ձեռնտու չէ  մտնել     նոր ականադաշտ մը, որովհետեւ առանց անոր  ալ       AKP-ի  իշխանութիւնը  այսօր  կը գտնուի    տագնապահար  վիճակի մը մէջ:          Այս տուեալը ցոյց կու տայ, որ Ալիեւ սխալ  հաշուարկներով ճամբայ ինկաւ: Ան    չկրցաւ    սպասուած նեցուկը  ապահովել  եւ   դարձաւ գերին իր սխալ արարքին:    Այս մտքին է նաեւ ԼՂՀ   նախագահի խօսնակ  Դաւիթ Պապաեան, որուն կարծիքով Ալիեւ ինկաւ իր իսկ լարած  ծուղակին մէջ:

    Ազրպէյճանի      կատարած  յարձակումին յաջորդ օրը երբ մարտերը սաստիկ թէժութեամբ կը շարունակուէին Մոսկուայի առաջնորդը       կողմերէն կը պահանջէր  արագօրէն       կրակը դադրեցնել եւ նստիլ բանակցութեանց սեղան:   Նախագահ Վլատիմիր Փութինի տուած   գաղտնաբառը կը հասնէր  Պաքու ու  երեքշաբթի    կէսօրին Ալիեւ կը յայտնէր, թէ   իրենք պատրաստ են նստիլ բանակցութեանց սեղան: Պաքուի  մեծամիտ   մենատէրը, որ ըստ  երեւոյթին նաեւ  դատարկուած է տնտեսական ներուժներու   տիրելու իր «ունակութիւնէն» գրեթէ շաբաթ մը առաջ  կը յոխորտար  Ուաշինկթընի  մէջ, իսկ այսօր ան  կը խօսի  բանակցութեանց սեղանին նստելու իր պատրաստակամութեան  մասին:

  Բնական է, որ նախագահ Փութինի  կամքը  պիտի կատարուի Կովկասի մէջ: Ոչ անոր համար, որ Ռուսիոյ ղեկավարը  լաւ  գիտէ   Պաքուի մօտեցումները այլ նաեւ անոր համար, որ Կովկասը    Մոսկուայի անտարանջատելի  բարձունքն է: Ճիշդ է, որ Ղարաբաղի   գերիշխանութեան եւ անկախ ապրելու իրաւունքը կը վճռէ միայն  արցախցի ժողովուրդը, բայց  շատ դժուար պիտի ըլլար    պահպանել Արցախը առանց Մոսկուայի կամքին:

 Այս  մօտեցումները պատմական   հիմքեր ունին, ու այդ պէտք չէ  նշանակէ, որ  Գրէմլին պիտի դադրի  իր  զինուորական  գործառքները    կատարել  Պաքուի հետ:

 

 Այս բոլորին դիմաց  ինչպէս  անցեալին  այսօր ալ պէտք է  շեշտել, որ Արցախի  անվտանգութեան, անոր  գերիշխանութեան   եւ  ազատութեան  միակ  գրաւականը   հայոց բանակն է:

   Թերեւս քիչ մը հռետորական հնչեն այս տողերը, բայց եւ այնպէս  գետնի վրայ  կատարուած     սխրանքները    այլ բառերով չեն  կրնար ներկայացուիլ:

  Պէտք է նաեւ   շեշտադրել, որ    արեամբ  տարուած  այս  նախնական  յաղթանակը պէտք է ամրագրուի քաղաքական շատ  նուրբ, խորիմաց եւ  պատասխանատու    քայլերով:  

Յառաջիկայ օրերը   յղի պիտի ըլլան   կարեւոր       զարգացումներով սակայն մէկ բան  յստակ է, որ այսօր Արցախի մէջ  տիրող  իրադրութիւնը նոյնը չէ, ինչ որ  էր  1 ապրիլէն առաջ:

Որեւէ  հրադադար պէտք է հաշուի առնէ Ազրպէյճանի  նախայարձակ ըլլալու փաստը եւ  այդ առումով  պէտք է    սեղանին դրուին համաձայնութիւններու նոր ձեւաչափ մը, միշտ յարգելով  հերոսներու թափած արիւնը:

 Ազրպէյճանի  վճարելիք   գինը  վստահաբար   շատ  չնչին   գին է, մեր   զինուորներու արեան  դիմաց: Միայն, թէ  կարեւոր է, որ  հայկական կողմը  ըլլայ  յաղթողի տրամադրութեամբ  եւ խօսի  չոր լեզուով, որովհետեւ  յաղթական    կողմի մը համար   ընդունելի չէ  պարտեալի լեզուով խօսիլ:

 Այս առումով     դրական են   ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսեանի   մօտեցումները, որուն համար նաեւ     անվիճելի   հարց է Արցախի անվտանգութիւնը:  Արեամբ գծուած  սահամններ ունեցող Արցախի   անկախութիւնը  կը մնայ  անսակարկելի,  յառաջիկային    ըլլալիք, որեւէ  համաձայնութիւններու սեղանի մը վրայ:

 

                                                                                                                                                                                                               Սագօ Արեան

                                                                                                                                                                                                     «Արարատ» Պէյրութ