8.09c
Երեվան
շբթ, ապր 20
Աշխարհի վրայ հազարաւոր երեխաներու համար սիրելի կերպար ՝«Թէտի Պէր»ի հնարիչ ՝Մարկրիթ Սթիֆ անցուցած է դժուարին պատանեկութիւն մը։ Ան տառապած է Բոլիոյ հիւանդութենէն, որ 1800-ականներուն կը համարուէր անչափահսներու համար մահացու հիւանդութիւն մը։
Գերմանիոյ Կինկըն քաղաքին մէջ իր աչքերը 24 յուլիս, 1847-ին բացած առողջ Մարկրիթը, իր ծնունդէն 18 ամիսներ ետք բռնուած է Բոլիոյ հիւանդութեամբ։ Ան արթնցած է բարձր ջերմութեամբ եւ անկարող՝ ոտքերը շարժելու:
1863 թուականին, հաշմանդամ Մարկրիթը իր սայլակով, սկսած է յաճախել կարագիտութեան դպրոց եւ 17 տարեկանին դարձած է վարպետ դերձակուհի մը:
Իր ունակութիւններով եւ ձիրքով աչքի զարկող Մարկրիթը ժամանակ մը անց ունեցած է իր սեփական կարի փոքրիկ աշխատանոցը:
8 դեկտեմբեր, 1879-ին, նորաձեւութեան պարբերաթերթ մը թերթատած ատեն, տեսնելով փոքրիկ փիղիկի մը նկարը, Մարկրիթ ոգեշնչուած է եւ աւելի ուշ յեղափոխութիւն յառաջացուցած խաղալիքներու աշխարհին մէջ: Սկիզբը, պատրաստած է բարձիկ մը փիղիկի ձեւով, վրան ասեղներ տեղադրելու նպատակով ու ապա շուկայ հանած զանոնք: Յետագային սակայն նկատած, թէ գնողները հետաքրքրուած են այդ փիղիկներով, որպէս գեղեցիկ խաղալիքներ։
1880-ին յաջողելով վաճառել մօտ 5000 փիղիկէ խաղալիքներ, սկսած է նաեւ այլ կենդանիներու կերպարով խաղալիքներ արտադրել: Տասնամեակներ ետք, այս խաղալիքները պիտի նուաճէին աներեւակայելի յաջողութիւններ, հասնելով մինչեւ Միացեալ Նահանգներ:
1902 թուականին, այս անգամ իր ազգական Ռիչըրտին առաջարկը իրագործելով, պատրաստած է արջուկներու կերպարով խաղալիքներ, եւ մասնակցած Լայբձիկ խաղալիքներու նշանաւոր ցուցահանդէսին, ուր մեծ յաջողութիւն արձանագրած, փոքրիկները ուղղակի զմայլած են այդ արջուկները տեսնելով
1906-ին, ամերիկացի վաճառական մը կը գնէ Մարկրիթի արջուկներէն 3000 օրինակ ու զանոնք վաճառէ զանոնք Միացեալ Նահանգներու մէջ: 20-րդ դարու սկիզբները Միացեալ Նահանգներու մէջ տարածուած էր «Թէտի Պէր» արջուկը, որ հնարուած էր ամերիկացի Մորիս Միչդըմի կողմէ , իսկ Մարկրիթի արջուկները, որոնք նոյն չափով յաջողութիւն գտած էի, նոյնպէս յայտնի դարձան «Թէտի Պէր» անունով: Իսկ «Թէտի» արջուկը իր անունը առած է Ամերիկայի նախագահ՝ Թէոտոր Ռոզֆելտէն, որ անգամ մը որսի ելած ատեն 1902-ին, հրաժարած է կրակել ծառին կապուած արջի մը վրայ:
Հակառակ որ Մարկրիթ բոլիոյով կը տառապէր ու ամբողջ կեանքը հաշմանդամ գամուած մնացած իր սայլակին վրայ, մեծ յաջողութիւններ նուաճած է առեւտրական աշխարհէն ներս, եւ կրցած է յաղթահարել իր հիւանդութիւնը եւ աւելին՝ երջանկացուցած աշխարհի մանուկները իրենց համար սիրելի դարձած արջուկներով: Միայն 1907 թուականին աւելի քան մէկ միլիոն արջուկներ վաճառուած էին աշխարհով մէկ։
61 տարեկան հասակին իր մահկանացուն կնքած Մարկրիթի պատմութիւնը մեծագոյն ցուցանիշ է հիւանդութիւնը յաղթահարել որոշած անհատի վառ ու գեղեցիկ օրինակի մը։
Նիւթը ՝ «Ալ Արապիյա»էն
«Արեւելք»ի համար թարգմանեց ՝ Թ.Գ.
