image
Հրատապ լուրեր:

Յառաջիկայ հանգրուանին մեծ թիւով հալէպահայերու վերադարձը ակնկալել կարելի չէ.Հալէպահայ գրող Մարիանա Պէրթիզլեան

Յառաջիկայ հանգրուանին մեծ թիւով հալէպահայերու վերադարձը ակնկալել կարելի չէ.Հալէպահայ  գրող  Մարիանա  Պէրթիզլեան

«Արեւելք»ի   հարցումներուն  կը պատասխանէ  հալէպահայ  գրող Մարիանա  Պէրթիզլեան

 

-Ի՞նչ պայմաններու տակ է ներկայիս Հալէպը, ինչպիսի՞ն է  քաղաքին   իրավիճակը։


Համեմատաբար նախկինէն աւելի լաւ է, սակայն խաղաղութեան առումով արմատական փոփոխութիւններ չկան, տակաւին կատարեալ խաղաղութիւն չէ տիրած, ճիշդ է մեր ապրած շրջանները լաւ են, բայց շրջակայքը տակաւին լարուած վիճակի մէջ է:

 

-Հալէպի ազատագրումէն ասդին, ի՞նչ դրական փոփոխութիւններու ականատես եղաք: 


Ազատագրումէն ետք եղած դրական փոփոխութիւնները այն են, որ նախ քաղաքի բնակիչներէն, անոնք որոնք Սուրիոյ տարբեր քաղաքներ գացած էին, սկսան վերադառնալ, նաեւ գործատէրերը սկսան իրենց աւերուած գործարանները վերադառնալ եւ վերակառուցել զանոնք եւ փորձել նոր գործի սկսիլ:

 

-Ցայսօր ալ  կը լսենք, որ Հալէպի ծայրամասային հատուածներուն մէջ  կան ահաբեկչական խմբաւորումներ, որոնք յաճախ հրթիռարձակումներ կ՚իրականացնեն խաղաղ բնակչութեան շրջաններուն ուղղութեամբ։  Ինչքանո՞վ ճիշդ է մեր տեղեկութիւնը եւ ի՞նչ կրնաք ըսել  այդ մասին։

 

Այո՛,  շրջաններուն մէջ տակաւին ահաբեկչական գործողութիւններ տեղի կ'ունենան: Այդ մասին յստակ բան մը չենք կրնար ըսել տակաւին, պետութիւնը պիտի փորձէ կարելի եղածին չափով զանոնք իր հակակշռին տակ առնել:

 

-Յաճախ կը լսենք, որ շուտով պիտի վերաբացուի Հալէպի օդակայանը։  Այդ մասին որեւէ տուեալ կամ տեղեկութիւն ունի՞ք։


Հալէպի օդակայանի բացումը կախեալ է Ռաշիտին կոչուած շրջանի կատարեալ ազատագրումէն, եթէ այդ շրջանը մաքրուի ահաբեկիչներէն, կարելի կ'ըլլայ ապահով ձեւով բանալ օդակայանը, նոյնիսկ հիմա կարելի է, բայց վտանգի պիտի ենթարկուին օդանաւերը:

 

-Կը  կարծէ՞ք, որ յառաջիկայ հանգրուանին մեծ թիւով հալէպահայեր  դարձեալ Հալէպ պիտի վերադառնան։ 


Յառաջիկայ հանգրուանին մեծ թիւով հալէպահայերու վերադարձ ակնկալել կարելի չէ: Հալէպի ազատագրումէն ի վեր մինչեւ հիմա հալէպահայեր կան, որ կը վերադառնան, նոյնիսկ Հալէպէն կը մեկնին, յստակ թիւեր չկան, կարելի չէ ըսել, որ մեծ թիւով վերադարձողներ պիտի ըլլան:

 Սուրիան մեզի համար հայրենիք չէ, ծննդավայր է եւ մեծ տարբերութիւն կայ այս երկուքին միջեւ: Իմ հայրենիքս Հայաստանն է, եւ ոչ մէկ ատեն Սուրիան կրնայ հայրենիք ըլլալ ինծի համար, եթէ ես հիմա ժամանակաւորապէս ֆիզիքապէս Սուրիա կ'ապրիմ, իմ նայուածքս միշտ դէպի հայրենիք պիտի ըլլայ, ես պիտի չուզէի, որ ասկէ 10-20 տարի յետոյ իմ զաւակներս, թոռնիկներս հայրենազուրկ ըլլան, հայրենիքէն հեռու ապրին, անոր համար ալ միակ ընելիքնիս այն է, որ մենք արմատ ձգենք Հայաստանի մէջ եւ այսօր ամէնէն ճիշդ ժամանակն է այդ մէկը ընելու համար, եթէ վաղուան ձգենք՝ ուշ պիտի ըլլայ:  Ոչ մէկ ատեն կրնանք ծննդավայրը եւ հայրենիքը նոյնացնել իրար հետ, ծննդավայրը ֆիզիքական ժամանակաւոր գոյութեան միջոց եղած է, իսկ հայրենիքը տարբեր է, աւելի մեր ապագային հետ կապուած է:

 

 

-Հակառակ ամէն տեսակի դժուարութիւններու, Հալէպի հայկական  մշակութային օճախները  կը շարունակեն շնչել, այդ  առումով   ալ  շատ  պիտի ուզէինք, որ մեր ընթերցողներուն ներկայացնէք այսօրուան   մշակութային կեանքի համապարփակ  պատկերը։

Այո՛, Հալէպի մշակութային կենաքը հակառակ ամէն դժուարութիւններուն ոչ մէկ վայրկեան դադրեցաւ, օրը օրին ամէն բան ալ տեղի ունեցաւ, ըլլայ միջոցառումներ, հանդէսներ եւայլն, ամէն տեսակի ձեռնարկներ ինչ որ նախկինին տեղի կ'ունենար բոլորը նոյնութեամբ տեղի կ'ունենային այս վերջին շրջանին, ոչ մէկ փոփոխութիւն կայ եւ եռուն կեանք կայ, հակառակ անոր որ շատեր գաղթած են, բայց մնացածներն ալ իրենց ամբողջ ջանքը կ'ընեն լաւագոյնը ներկայացնելու կամ տալու համար:

 

-Ի՞նչ տուաւ պատերազմը ձեզի .. խօսքը յատկապէս ձեր գրականութեան   մասին է։ Արդեօք պատերազմը մօտեցման  նոր երանգներ ստեղծե՞ց  ձեր մէջ, եթէ այո ի՞նչ են այդ երանգները։

Պատերազմի գրականութեան վերաբերեալ եթէ իմ մասիս պիտի խօսիմ, 2012-էն ի վեր, այսինքն պատերազմի սկիզբէն ի վեր մինչեւ հիմա ես չորս գիրքեր ունեցայ, կրնամ ըսել որ պատերազմը ոչ թէ պատճառ էր, այլ առիթ եղաւ, որ մենք տուներուն մէջ ամփոփուինք, թերեւս ալ գիշերներ լուսցնենք հրթիռներու աղմուկին տակ, առիթ էր որ կարենանք մտմտալ մեր շուրջը կայացող շատ մը բաներու մասին: Իմ գիրքերս որքան ալ տարբեր բնոյթի են, ըլլայ բանաստեղծութիւն կամ արձակ, ամէն տեսակի բան կը պարփակէն իրենց մէջ, պատերազմը նաեւ ամէն տեղ իր շեշտը դրած է, անշուշտ առօրեան կարելի չէ անջատել ոեւէ գրողէ, ինչ որ տեղի կ'ունենայ, կը պատահի մեզի հետ, ատիկա մեր կեանքին մէկ մասն է եւ չենք կրնար շրջանցել, անպայման իր անդրադարձը  կը գտնէ, որքան ալ փորձեցի պատերազմի մասին այլեւս չխօսիլ, մանաւանդ վերջին գիրքիս մէջ, որ դարձեալ ամփոփում մըն էր առօրեայ տեղի ունեցածներուն, որքան ալ փորձեցի տարբեր լուծումներ, ելքեր գտնել, պատերազմը դարձեալ իր հետքը ձգեց, բայց աւելի լաւատեսական շեշտով մը եղաւ այդ մէկը:

Ինչ կը վերաբերի 2012-ի իմ գիրքիս, թէեւ այդքան ծայրայեղ բաներ դէռ չէին պատահած, բայց կարծէք ես նախազգացած էի ինչ որ տեղի պիտի ունենար յետագային: Մայիսին տպուած էր իմ գիրքս, երբ տակաւին տեղի չէին ունեցած այդ բաները, յետագային այդ բոլոր սպանդները, առեւանգումները, ջարդերը եղան եւ ես բոլրոին մասին անդրադարձած էի, կարծես նախազգալով այդ բոլորը:

 

-Ձեր  կարծիքով կա՞յ,  գոյութիւն  ունի՞ «պատերազմի  գրականութիւն». Եթէ այո կարող է՞ք մանրամասնել։

Այո, բնական է որ գոյութիւն ունի պատերազմի գրականութիւն, ինչպէս որ Արցախի պատերազմէն ետք գրականութիւն մը ստեղծուեցաւ հայրենիքի եւ Արցախի մէջ, նոյնը նաեւ Սուրիոյ պատերազմէն ետք տեղի ունեցաւ մեր սփիւռքի, հալէպեան գրականութեան մէջ, նոյնիսկ մարդիկ, որոնք ծնունդով հալէպցի են, բայց Հալէպի կամ Սուրիոյ մէջ չեն ապրիր, հեռաւոր տեղեր կը գտնուին, անոնք ալ սկսան գրել Հալէպի պատերազմի մասին: Բնականաբար երբ որ պատերազմ տեղի կ'ունենայ, ինչպէս որ երբ ջուրին մէջ քար մը նետես, անպայման շուրջը պղպջակները հետք կը ձգեն, նոյնպէս ալ պատերազմը իր հետքը կրցաւ ձգել մինչեւ երկրագունդի հեռաւոր անկիւնները գտնուող հայերուն վրայ: Այն հայերը, որոնք գրիչ կը շարժեն, կամ մտաւորական աշխատանք կը տանին, բոլորն ալ մտահոգուած էին Սուրիոյ գաղութով եւ կը կարծեմ, որ ոչ միայն Սուրիան, այլ ամբողջ աշխարհը պատերազմի մէջ է, ուղղակի կամ անուղղակի կերպով եւ ներկայի համաշխարհային գրականութիւնն ալ կարծեմ ազդուած է ներկայի այս ահաւոր վիճակներէն:


-Երբեւէ մտածած է՞ք Հալէպէն հեռանալու մասին։ Կրնա՞ք   մանրամասնել։

Կը կարծեմ որ ես ինքզինքս բնաւ չեմ կրնար պատկերացնել առանց Հալէպի, որովհետեւ Հալէպը իմ ծննդավայրս է, հազար տեսակ կապերով կապուած եմ, նոյիսկ եթէ պիտի հեռանամ, մէկ ոտքս միայն դէպի Հայաստան պիտի ըլլայ, եւ ինչու չէ, կրնամ երկու տեղերը ապրիլ, ըստ կարիքի:

 

Հալէպը հին գաղութ է, Հալէպը պիտի շարունակէ գոյատեւել եւ ինչքան ալ հայեր հեռանան Հալէպէն, տակաւին հայութիւն պիտի մնայ եւ պիտի պահպանուի գաղութը, որովհետեւ ան մեզի համար Արեւմտահայաստանի մէկ մասը դարձած է, բանալի դարձած է, կամ սահմանամերձ գօտին դարձած է, այն բարձրավանդակը դարձած է, ուրկէ դէպի Արեւմտահայաստան գլուխդ կրնաս երկարել: Չենք գիտեր ապագային ինչեր կրնան ըլլալ, բայց կը կարծեմ որ Հալէպը իբրեւ հայկական գաղութ գոյութիւն ունի, կայ եւ պիտի մնայ:

Իմ պարագայիս ես երկու տեղն ալ պիտի ապրիմ, ե՛ւ Հայաստան, ե՛ւ Հալէպ, երկուքն ալ մեզի համար շատ էական են, կարեւոր են, ամէն մէկը իր նշանակութիւնը եւ դերը ունի մեր կեանքին մէջ, չենք կրնար սահմանումներ դնել, կամ գծագրել, ամէն մարդ ազատ է իր ընտրութեան մէջ: